Chiêu trò phổ biến được đại biểu dân cử chỉ ra là tình trạng “cài thầu quen, chèn thầu lạ”. Lẽ thường, quy định về hồ sơ mời thầu là để nhằm chọn được những nhà thầu tốt nhất, đáp ứng yêu cầu đặt ra. Tuy nhiên, nếu có ý đồ thì đây lại chính là những chốt chặn để loại bỏ những nhà thầu không mong muốn. Theo đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ, trên thực tế, không ít chủ đầu tư đã cố ý “cài cắm” các điều khoản hướng thầu để hướng tới các nhà thầu thân hữu và loại bỏ sự tham gia của các nhà thầu khác, từ đó biến đấu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế.
Đáng lưu ý, chiêu trò không mới, nhưng cũng chưa bao giờ cũ là việc thiết lập liên minh "quân xanh, quân đỏ" để thông thầu, vây thầu. Đây vẫn được xem là mảng tối trong công tác đấu thầu thời gian qua, đã tạo ra nhiều cuộc thầu nội bộ, thiếu tính cạnh tranh để kiếm lời bất chính. Có tình trạng một số nhà thầu chuyên đi dự thầu chỉ để trượt, nhằm lót đường cho một nhà thầu đã định sẵn trúng thầu .
Thực tế còn có tình trạng, với sự tiếp tay của bên mời thầu là chủ đầu tư đã tạo ra cuộc đấu thầu thành một vở kịch với sự tham gia của những “quân xanh, quân đỏ” để rồi sau đó đưa quân đỏ đường đường, chính chính trúng thầu. Hệ luỵ tất yếu xảy ra là, dư luận nghi ngại, doanh nghiệp làm ăn chân chính không được cạnh tranh sòng phẳng và mất đi cơ hội đầu tư, kinh doanh. Đặc biệt nghiêm trọng hơn sẽ làm mất đi tiền của Nhà nước và để lại những công trình, dự án kém chất lượng.
Không chỉ vậy, chiêu trò phổ biến còn được sử dụng trong đấu thầu là tình trạng móc ngoặc với thẩm định giá để nâng khống giá trị gói thầu. Từ các vụ án vừa qua cho thấy, nếu chỉ nhìn vào hồ sơ thì tất cả đều “đúng quy trình”, chỉ khi đi sâu vào phá án mới phát hiện được sự móc ngoặc một cách tinh vi giữa chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, đơn vị thẩm định giá và đơn vị trúng thầu đã “thổi giá” tăng gấp nhiều lần so với giá trị thực thông qua các chứng thư thẩm định. Vụ việc tại một bệnh viện ở Hà Nội vừa qua cho thấy, giá của mỗi một stent nhập khẩu từ Ấn Độ chỉ từ 8 đến 11 triệu đồng, nhưng giá thẩm định và giá trúng thầu đã vọt lên 36 đến 42 triệu đồng/ stent, tức tăng từ 28 đến 31 triệu đồng. Đến nay, cả tổng giám đốc và phó tổng giám đốc của đơn vị thẩm định giá đều đã bị khởi tố.
Thực tế các vụ án thời gian qua cho thấy, đấu thầu nếu không được quy định và quản lý một cách chặt chẽ sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, trục lợi. Chính vì vậy, các cơ quan thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử cần hướng hoạt động vào mảng đấu thầu, nhất là đối với những vụ việc dư luận có nhiều phản ánh để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm. Bên cạnh đó, công khai được xem là giải pháp của mọi giải pháp, sẽ rất hữu hiệu để khắc phục tình trạng đi đêm trong đấu thầu như vừa qua.
