Tổng thống Mỹ không được quyết định bởi phiếu phổ thông. Theo Hiến pháp, ứng viên giành được quá nửa trong tổng số 538 phiếu đại cử tri sẽ trở thành tổng thống tiếp theo.
Thay vì bầu trực tiếp cho ứng viên tổng thống, cử tri Mỹ thực chất bầu ra 538 đại cử tri để bỏ bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống.
Mỗi đại cử tri đại diện một phiếu. Để giành được Nhà Trắng, một ứng viên phải chiếm được quá bán tổng số phiếu đại cử tri, khiến 270 trở thành con số thần kỳ.
Khi nào phiếu được kiểm?
Những phiếu bỏ trực tiếp được máy ghi lại ngay tại chỗ, và trong hầu hết trường hợp hệ thống máy sẵn sàng báo cáo kết quả chỉ trong vài giờ, thậm chí vài phút sau khi các điểm bỏ phiếu đóng lại.
Năm nay, do đại dịch COVID-19, lượng phiếu bầu qua thư tăng mạnh. Hơn 80 triệu phiếu bầu qua thư đã được cử tri gửi qua bưu điện, cao hơn gấp đôi tổng số của năm 2016.
Nhiều bang bắt đầu kiểm phiếu qua thư trước ngày bầu cử, nhưng họ không thể công bố con số cho đến khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa.
Khi các hòm phiếu đóng lại, những lá phiếu bỏ trong ngày bầu cử sẽ được gửi đến các trung tâm kiểm phiếu của vùng.
Khi phiếu từ các điểm bỏ phiếu được kiểm, nhiều quận sẽ công bố “số lượng kiểm phiếu sơ bộ”, bao gồm số phiếu trực tiếp và số phiếu qua thư sơ bộ.
Năm nay, nhiều bang cho phép có thêm thời dài thời gian trước ngày bầu cử để xử lý lượng phiếu bầu qua thư quá nhiều, dù một số bang đợi đến ngày bầu cử mới kiểm tra và đếm phiếu.
Một số bang, bao gồm các bang chiến trường Michigan, Pennsylvania và Wisconsin, không cho phép đếm phiếu qua thư trước ngày bầu cử, nghĩa là có thể mất cả tuần để tổng hợp lượng phiếu này.
Thư ký của quận sẽ công bố số lượng sơ bộ sau khi tất cả lượng phiếu được đếm trong đêm bầu cử, sau đó con số này được kiểm tra 2-3 lần theo đúng quy trình.
Lượng phiếu bầu qua thư tăng mạnh có thể tạo ấn tượng nhầm lẫn ban đầu rằng phe Dân chủ hoặc Cộng hòa đang dẫn trước ở các bang cạnh tranh nhất.
Các cuộc thăm dò cho thấy phiếu bầu qua thư nghiêng về ứng viên Biden, còn các bang dao động Florida và Bắc Carolina có vẻ nghiêng về phe Dân chủ.
Ngược lại, tại Michigan, Pennsylvania và Wisconsin, Tổng thống Trump có vẻ dẫn trước. Hiện tượng gọi là ảo ảnh đỏ hoặc xanh này có thể biến mất khi có thêm phiếu được kiểm.
Báo chí đưa tin như thế nào?
Báo chí và truyền hình Mỹ có truyền thống bám sát tỷ lệ phần trăm các khu vực bầu cử đã báo cáo để cho khán/độc giả biết kết quả dự kiến.
Tuy nhiên, số liệu đó không hữu ích lắm nếu có quá nhiều phiếu bầu qua thư, vì lượng phiếu bầu này không phản ánh cử tri thuộc khu vực bầu cử nào.
Một số cơ quan báo chí bản trực tiếp kết quả dựa trên tỷ lệ phần trăm tổng số phiếu dự kiến ở một quận, thay vì tỷ lệ phần trăm các quận đã báo cáo. Tổng số phiếu dự kiến bao gồm cả phiếu qua thư, phiếu bỏ trực tiếp, tỷ lệ cử tri đi bầu và các dữ liệu khác.
Một số hãng tin có các đội ngũ chuyên gia bầu cử làm nhiệm vụ phân tích kết quả khảo sát cử tri tại các điểm bỏ phiếu và kết quả bầu cử ngay trong đêm 3/11.
Ở nhiều bang, lịch sử xu hướng bỏ phiếu kết hợp với khảo sát tại điểm bỏ phiếu đáng tin cậy đến mức dù mới chỉ có một tỷ lệ nhỏ phiếu được kiểm thì đã biết bang đó gọi tên ứng viên nào.
