Phát biểu gần đây của ông Trump rằng, Mỹ không cần chịu ràng buộc của chính sách coi Đài Loan là một phần của Trung Quốc có thể làm xói mòn nền tảng của quan hệ Mỹ - Trung, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Không mấy chuyên gia cho rằng, bất đồng này có thể dẫn đến xung đột quân sự hay chiến tranh thương mại dù ông Trump khi tranh cử từng tuyên bố có thể áp thuế 45% lên hàng nhập từ Trung Quốc. Tuy nhiên, một Trung Quốc đang lên có nhiều cách khác để trả đũa nếu ông Trump gây áp lực lên vấn đề Đài Loan. Nhiều nhà phân tích cho rằng, Đài Loan là phần nhạy cảm nhất trong quan hệ Mỹ - Trung.
Trong một bước đi được coi là để cảnh báo chính quyền Mỹ tương lai trước khi ông Trump nhậm chức, báo Trung Quốc China Daily vừa dẫn lời một quan chức Trung Quốc nói rằng, nước này sẽ sớm trừng phạt một nhà sản xuất ô tô của Mỹ vì hành vi độc quyền. Dù quan chức này không nêu tên hãng xe nhưng giá cổ phiếu của General Motors và Ford Motor đã trượt dốc. Reuters dẫn các nguồn tin trong ngành công nghiệp xe hơi cho biết, chiến dịch điều tra này đã được triển khai trước khi ông Trump đưa ra những bình luận liên quan Trung Quốc. Nhưng cách Trung Quốc chỉ nói chung chung về một nhà sản xuất ô tô Mỹ trước khi thông báo phạt chính thức làm dấy lên câu hỏi rằng liệu có phải chính quyền Trung Quốc đang dùng vụ việc này để bắn phát đạn cảnh cáo đối với chính quyền Trump sắp tới.
Ông Jason Miller, người phát ngôn của Tổng thống đắc cử Donald Trump, hôm 14/12 nói rằng, nhóm của ông Trump đã nắm được thông tin, nhưng vẫn còn sớm để bình luận. Tại Washington, một nghị sĩ Mỹ nói rằng, việc Trung Quốc dọa phạt nhà sản xuất xe Mỹ là “lời nhắc nhở sắc bén” đối với ông Trump rằng “họ cũng có những quân bài để chơi và nếu ông ấy nghĩ rằng ông ấy có thể ngồi vào bàn đàm phán bằng những quân bài về Đài Loan, thương mại, Triều Tiên, hay gì đi nữa - như thể Mỹ là cường quốc toàn cầu duy nhất… thì ông ấy cần nghĩ lại”.
Gây áp lực lên các công ty Mỹ có lợi ích lớn ở Trung Quốc như Boeing và General Electric có thể là một trong những vũ khí rõ ràng nhất để trả đũa, cộng với các biện pháp hạn chế tiếp cận thị trường đông dân nhất thế giới. Lợi ích kinh tế của các công ty Mỹ ở Trung Quốc ước tính lên tới hơn 500 tỷ USD.
Khả năng Trung Quốc bán một phần đáng kể trong 1.160 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ, hay đánh tụt giá trị đồng tiền khó xảy ra, trước tiên vì những bước đi đó sẽ làm giảm giá trị danh mục đầu tư trái phiếu Mỹ mà Trung Quốc đang nắm giữ, đồng thời làm tăng chảy vốn ra nước ngoài, các chuyên gia nhận định.
Trung Quốc có thể thay đổi ưu tiên quốc phòng
Một cựu quan chức Mỹ tỏ ra bi quan về quan hệ Mỹ - Trung trong ngắn hạn. “Ông Trump về cơ bản đã bảo đảm rằng, trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ, quan hệ với Trung Quốc sẽ đầy tranh cãi, và câu hỏi đặt ra chỉ là nó sẽ tệ đến mức nào. Người Trung Quốc giờ cơ bản đã soạn danh sách những việc sẽ trả đũa”, vị cựu quan chức nói.
Trong bài nói chuyện với lãnh đạo của các doanh nghiệp hàng đầu Mỹ hôm qua, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải nói rằng, Bắc Kinh sẽ không bao giờ mặc cả với Washington trong các vấn đề liên quan chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ. Hôm qua, tờ Global Times (Thời báo Hoàn cầu) thuộc Đảng Cộng sản Trung Quốc viết rằng, Trung Quốc cần đi đầu trong việc quyết định tương lai của đảo Đài Loan. “Hy vọng hòa bình ở eo biển Đài Loan sẽ không bị phá vỡ. Nhưng Trung Quốc đại lục nên thể hiện quyết tâm thu phục Đài Loan bằng vũ lực. Hòa bình không thuộc về những kẻ nhát”, tờ báo mang giọng điệu diều hâu viết trong bài xã luận.
Các chuyên gia cho rằng, 3 khả năng có thể xảy ra. Thứ nhất, ông Trump có thể cũng sẽ đáp trả, giống như cựu Tổng thống George W. Bush đã làm. Thứ hai, ông Trump tiếp tục chất vấn chính sách “Một Trung Quốc” nhưng không có hành động cụ thể. Thứ ba, hai nước sẽ đối đầu quân sự, nhưng khả năng này khó xảy ra.
Về câu hỏi nếu quan điểm về chính sách “Một Trung Quốc” của ông Trump có thể dẫn đến xung đột quân sự, Reuters dẫn một nguồn tin thân thiết với lãnh đạo Trung Quốc nói: “Chúng tôi sẽ xem ông Trump nói và làm gì sau khi trở thành tổng thống”. Một nguồn tin khác nói rằng, khả năng Mỹ và Trung Quốc sẽ căng thẳng vì Đài Loan. Nhưng theo nguồn tin Trung Quốc này, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể sử dụng vấn đề đó để củng cố thêm quyền lực của mình. “Nếu Đài Loan được Mỹ khuyến khích và làm điều gì đó quyết liệt, đó có thể là cơ hội cho chúng tôi. Đó sẽ chỉ là cớ để chúng tôi triển khai thêm quân đội”, nguồn tin thứ hai nói.
Vấn đề Đài Loan nóng lên trong quan hệ Mỹ - Trung có thể sẽ làm thay đổi ưu tiên quốc phòng của Trung Quốc. “Tôi nghĩ điều đó giờ không thể tránh khỏi”, ông Dennis Wilder, cựu chuyên gia CIA, nói. Ông Wilder cho rằng, ông Tập có thể tăng chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc năm 2017 và đặt trọng tâm vào nhiệm vụ tăng cường năng lực đổ bộ cần thiết để kiểm soát Đài Loan trên thực tế.
Không quân Trung Quốc hôm qua tuyên bố sẽ tiếp tục huấn luyện và tuần tra trên vùng trời biển Đông và Hoa Đông. Trên mạng xã hội, phát ngôn viên Shen Jinke của Không quân Trung Quốc viết rằng, thông báo này là để phản ứng các bài báo gần đây từ Đài Loan và báo chí nước ngoài về việc các máy bay hạt nhân H-6K của Trung Quốc xuất hiện trên vùng biển gần Đài Loan, khu vực kênh Bashi và eo biển Miyako của Nhật Bản. “Huấn luyện chiến đấu thực sự sẽ làm tăng khả năng của không quân nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ, cũng như bảo vệ không phận và an ninh vùng trời cũng như các lợi ích phát triển”, báo Hong Kong South China Morning Post dẫn lời ông Shen
