5 xu hướng báo chí đương đại trên thế giới

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá 5 xu hướng báo chí đương đại hiện nay trên toàn cầu. Những xu hướng này đang mở ra cơ hội và thách thức mới cho ngành báo chí trong việc thích ứng và đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng.

- Kỹ thuật số hóa: Một trong những xu hướng quan trọng nhất trong ngành báo chí hiện nay là sự chuyển đổi từ phương tiện truyền thông truyền thống sang nền tảng kỹ thuật số. Báo chí trực tuyến, các ứng dụng di động và các nền tảng truyền thông xã hội đã trở thành phương tiện chính để tiếp cận tin tức. Nhờ vào sự phát triển của công nghệ, mọi người có thể dễ dàng truy cập thông tin từ bất kỳ nơi đâu và bất kỳ thiết bị nào chỉ với một cú nhấp chuột hoặc vuốt màn hình.

- Tăng cường nội dung đa phương tiện (multimedia): Sự phát triển của công nghệ cũng đã mở ra cơ hội cho việc sản xuất và tiêu thụ nội dung đa phương tiện. Bên cạnh văn bản, âm thanh và hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin, video, podcast, infographic và các hình thức nội dung tương tác khác đã trở thành một phần không thể thiếu trong phương tiện truyền thông hiện đại. Điều này cho phép người làm báo thể hiện sự sáng tạo và tương tác sâu hơn với thông tin.

- Báo chí xã hội: Mạng xã hội đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta tiếp cận, sản xuất và lan truyền tin tức. Người dùng có thể trở thành nguồn thông tin chính, và thông tin lan truyền nhanh chóng thông qua việc chia sẻ và tương tác trên các nền tảng mạng xã hội. Điều này đã tạo ra một môi trường mới cho báo chí, với sự chú trọng đặc biệt đến tính tương tác và khả năng tạo ra nội dung viral.

- Tin tức trực tiếp: Truyền thông trực tiếp đã trở thành một xu hướng phổ biến trong ngành báo chí. Việc truyền tải tin tức trực tiếp thông qua video trực tiếp hoặc cập nhật trực tiếp trên các nền tảng mạng xã hội đã thu hút sự chú ý lớn từ công chúng. Điều này cho phép người xem trải nghiệm sự kiện theo thời gian thực (real time) và tạo sự gần gũi, tin cậy với nguồn tin.

- Sự phân chia và trái chiều: Trong thời đại thông tin, thông tin giả (fake news), tin tức sai lệch và thiếu chính xác cũng trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Điều này đặt ra thách thức cho ngành báo chí trong việc tạo ra và duy trì niềm tin từ công chúng. Một số người tin tưởng vào các nguồn tin truyền thống, trong khi người khác tin tưởng vào mạng xã hội và tin tức phi chính thống. Điều này dẫn đến sự chia rẽ và trái chiều trong việc tiếp cận và tin tưởng vào thông tin.

Một bản tin đa phương tiện của “Nhân dân Nhật báo” (Trung Quốc). Ảnh: Thái An

Thay đổi cách tiếp cận thông tin

Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin và Internet, các phương tiện truyền thông truyền thống đã trở nên hạn chế và bị thay thế bởi các nền tảng trực tuyến và kỹ thuật số. Dưới đây là những khía cạnh quan trọng của xu hướng kỹ thuật số hóa trong ngành báo chí hiện nay trên toàn cầu:

- Tiếp cận và phân phối linh hoạt: Kỹ thuật số hóa đã mang lại sự linh hoạt và tiện ích cho việc tiếp cận thông tin. Người dùng có thể dễ dàng truy cập tin tức từ mọi nơi trên thế giới thông qua các trang web tin tức, ứng dụng di động và nền tảng truyền thông xã hội. Ngay cả trong những khu vực khó tiếp cận về địa lý, thông tin có thể được truyền tải nhanh chóng qua Internet. Điều này cho phép độc giả tự chọn và theo dõi các nguồn tin mà họ quan tâm.

Những tiến bộ trong công nghệ đã cho phép công dân với thiết bị cầm tay quay phim, chụp ảnh các sự kiện, sự cố, bao gồm phản ứng của cảnh sát Mỹ. Đôi khi những người này ghi lại và đăng các vụ bạo lực của cảnh sát, và họ thường được gọi là nhà báo công dân. Ảnh: Monash

- Tương tác và tham gia: Môi trường kỹ thuật số hóa tạo ra một sự tương tác mạnh mẽ giữa nhà báo và độc giả. Bên cạnh việc đọc tin tức, độc giả cũng có thể thảo luận, chia sẻ ý kiến và tương tác trực tiếp với nhau và với nhà báo qua các bình luận, phản hồi trực tiếp và mạng xã hội. Điều này tạo ra một không gian trao đổi thông tin đa chiều và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng.

- Đa dạng hóa nội dung: Bên cạnh văn bản truyền thống, người dùng có thể tiếp cận nội dung đa phương tiện như video, podcast, infographic và trực quan hóa dữ liệu. Các hình thức nội dung này không chỉ giúp truyền tải thông tin một cách hấp dẫn hơn mà còn tạo ra trải nghiệm tương tác cho người dùng.

Công nghệ thực tế ảo (VR) đang được các cơ quan báo chí, trường đào tạo báo chí sử dụng để tạo sự trải nghiệm tương tác và trực quan. Ảnh: ViSmedia

- Tích hợp dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI): Với sự phát triển của AI và khai thác dữ liệu (data analytics), kỹ thuật số hóa đã mở ra khả năng thu thập, phân tích thông tin một cách tự động và nhanh chóng. AI và data analytics có thể được sử dụng để phân tích xu hướng, dự báo nguồn tin, tối ưu hóa quy trình sản xuất tin tức, và cung cấp cái nhìn chi tiết về độc giả và quyền lợi của họ. Điều này giúp phóng viên, biên tập viên hiểu rõ hơn về sự quan tâm của độc giả và cung cấp nội dung phù hợp hơn.

Người dân Ukraine dùng điện thoại để chụp ảnh, quay phim, phát livestream các hoạt động liên quan xung đột với Nga. Ảnh: Getty Images

- Thách thức về tin giả và độ tin cậy: Mặc dù kỹ thuật số hóa mang lại nhiều lợi ích, nó cũng đặt ra thách thức về tin tức giả và độ tin cậy. Do tính phổ biến và tốc độ chia sẻ trên mạng xã hội, fake news và thông tin thiếu chính xác có thể lan truyền rất nhanh. Điều này đòi hỏi nhà báo và người tiêu dùng tin tức cần phải có kỹ năng đánh giá, xác minh và tìm hiểu nguồn tin để đảm bảo tính chính xác, đáng tin cậy của thông tin.

Với sự phát triển của công nghệ và Internet, việc sử dụng nội dung đa phương tiện như video, podcast, infographic và hình ảnh đã thay đổi cách chúng ta tiếp cận và tiêu thụ tin tức. Đó là: Truyền tải thông tin sáng tạo và hấp dẫn; Phản ánh đa chiều và đa sắc thái; Tương tác và tham gia của người đọc; Sự phát triển công nghệ.

Sự phát triển liên tục của công nghệ đã mở ra nhiều cơ hội cho việc tạo ra và tiêu thụ nội dung đa phương tiện. Các công nghệ như livestreaming (phát trực tiếp), VR (thực tế ảo), AR (thực tế tăng cường) đang được sử dụng để tạo ra trải nghiệm tương tác và trực quan. Công nghệ blockchain (chuỗi khối) cung cấp khả năng xác minh và bảo vệ quyền lợi tác giả và nguồn tin. Các ứng dụng di động và nền tảng trực tuyến giúp tiếp cận và tiêu thụ nội dung đa phương tiện một cách thuận tiện, dễ dàng.

Thay đổi cách thức truyền thông và tương tác

Với sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội và công nghệ thông tin, báo chí xã hội đã tạo ra một môi trường truyền thông mới, tạo sự kết nối sâu sắc và tương tác chưa từng có giữa người đọc, nhà báo và nhà xuất bản.

- Mạng xã hội là nền tảng chính: Mạng xã hội đã trở thành nền tảng chính cho việc truyền thông và tiêu thụ tin tức. Người dùng có thể dễ dàng tiếp cận tin tức thông qua các trang cá nhân, fanpage hoặc nhóm trên mạng xã hội. Điều này tạo ra một môi trường truyền thông đa phương tiện, cho phép người đọc tiếp cận nhiều nguồn tin, quan điểm khác nhau, và tham gia vào các cuộc thảo luận, chia sẻ ý kiến.

- Tương tác và tham gia của người đọc: Báo chí xã hội tạo ra một sự tương tác và tham gia chưa từng có trong ngành báo chí truyền thống. Người đọc có thể bình luận, chia sẻ, và tương tác trực tiếp với nội dung thông qua các nút “like” (thích), “comment” (bình luận), “share” (chia sẻ)... Điều này thúc đẩy sự tham gia và tương tác của cộng đồng người đọc, tạo ra một không gian trao đổi thông tin đa hướng và đa chiều.

- Sự lan truyền nhanh chóng và tác động: Báo chí xã hội tạo ra khả năng lan truyền thông tin nhanh chóng và tác động mạnh mẽ. Tin tức có thể lan truyền đến hàng triệu người chỉ trong vài giây thông qua việc chia sẻ trên mạng xã hội. Những thông điệp quan trọng và sự kiện đáng chú ý có thể lan truyền rộng rãi, tạo nên sự tác động và sự chú ý của cộng đồng mạng.

- Tạo ra một nền tảng cho báo chí công dân: Báo chí xã hội đã mở ra cơ hội cho báo chí công dân, nghĩa là người dùng bình thường có thể tham gia vào quá trình tạo ra và chia sẻ tin tức. Nhờ vào mạng xã hội, ai cũng có thể làm nhà báo, ghi lại sự kiện và chia sẻ thông tin trực tiếp với cộng đồng. Điều này mở rộng phạm vi và đa dạng hóa nguồn tin, tạo ra một môi trường truyền thông phong phú, đa chiều.

Với sự phát triển của công nghệ và Internet, việc truyền tải thông tin ngay lập tức và theo thời gian thực đã thay đổi cách chúng ta tiếp cận và tiêu thụ tin tức. Đó là: Tốc độ và sự linh hoạt; Sự tương tác và tham gia; Tính minh bạch và tin cậy; Đa dạng hóa nền tảng truyền thông… Tuy nhiên, tin tức trực tiếp cũng đặt ra thách thức về việc đánh giá và xác thực thông tin ngay trong thời gian thực, nhất là trong bối cảnh các ứng dụng AI, đặc biệt là deepfake đang phát triển rất mạnh.

Hệ quả của sự phân chia và trái chiều

Xu hướng sự phân chia và trái chiều trong ngành báo chí đang là một thách thức đáng kể và có ảnh hưởng đến truyền thông và tương tác xã hội. Trái ngược với mục tiêu truyền thông khách quan và cung cấp thông tin chính xác, sự phân chia và trái chiều trong báo chí đang tạo ra sự chia rẽ, bất đồng quan điểm và cảm giác mất niềm tin của công chúng. Dưới đây là một số khía cạnh quan trọng liên quan xu hướng này:

- Các kênh truyền thông đa dạng: Sự phân chia trong ngành báo chí được gia tăng bởi sự phát triển của nhiều kênh truyền thông và nền tảng online. Người tiêu dùng tin tức có thể lựa chọn những nguồn tin mà họ tin tưởng hoặc chia sẻ quan điểm của mình. Điều này tạo ra sự phân chia và tách biệt giữa các cộng đồng tin tức và gây ra hiện tượng “bong bóng tin tức” - khi người dùng chỉ tiếp cận thông tin từ các nguồn ủng hộ hoặc tương đồng quan điểm với mình.

- Hiện tượng tin tức giả và thông tin độc quyền: Sự phân chia trong ngành báo chí cũng đặt ra thách thức về fake news và thông tin độc quyền. Các nhóm hoặc tổ chức có thể tạo ra và lan truyền thông tin không chính xác, thiên vị hoặc đồn đại để phục vụ mục đích riêng của họ. Điều này gây ra sự mất niềm tin và đồng thời làm gia tăng sự phân chia và trái chiều trong xã hội. Hiện trạng tin tức xung quanh xung đột Nga-Ukraine hiện nay là một ví dụ.

- Trái chiều trong phân phối và tiếp cận thông tin: Sự phân chia và trái chiều trong ngành báo chí cũng phản ánh vào việc phân phối và tiếp cận thông tin. Các nền tảng truyền thông xã hội và thuật toán tìm kiếm có thể tạo ra bóng mờ thông tin, ưu tiên hiển thị những nội dung phù hợp với sở thích, quan điểm của người dùng, gây ra hiện tượng “hầm mộ thông tin”. Điều này làm mất cân bằng và hạn chế sự đa dạng quan điểm, gây khó khăn trong việc tiếp cận thông tin đa chiều.

- Ảnh hưởng đến đối thoại xã hội: Sự phân chia và trái chiều trong báo chí cũng tác động lớn đến đối thoại xã hội. Thay vì tạo ra sự thảo luận và hiểu biết, sự phân chia và trái chiều có thể dẫn đến sự căng thẳng, xung đột và việc xây dựng “hàng rào thông tin” giữa các nhóm với quan điểm khác nhau. Điều này góp phần vào sự chia rẽ và tách biệt trong xã hội.

___

(*) Bài viết được thực hiện với sự trợ giúp của ChatGPT