Vài năm nay, Hà Nội ồ ạt lát đá vỉa hè. Sau phản ảnh của báo chí, thành phố đã ban hành quy chuẩn cụ thể về lát đá vỉa hè. Hàng trăm tuyến phố cũng được đồng ý lát đá vỉa hè, dự kiến thời gian triển khai. Trong năm 2020, nhiều tuyến phố nội đô cũng được lật lên lát lại, dù nhiều nơi, vỉa hè vẫn còn khá tốt. Đá lát vỉa hè, được cho có độ bền 50-70 năm, nhưng tại nhiều tuyến phố, vừa đưa vào sử dụng đã vỡ nát. Dự án nhỏ, vài chục tỷ đồng, dự án lớn đến cả trăm tỷ đồng đầu tư.
Theo lý giải từ cơ quan chức năng, nguyên nhân có nhiều, nhưng chủ yếu do trong quá trình vận hành, sử dụng, đá không chịu được sức ép từ lượng phương tiện giao thông leo lên vỉa hè mỗi khi tắc đường. Do người dân tự ý xâm phạm vỉa hè như đỗ ô tô, di chuyển đồ đạc nặng, dùng máy khoan, máy cắt tạo gờ cho vỉa hè…
Nhưng có một nguyên nhân đáng chú ý, mà theo lời của những người trong cuộc là do hạ tầng hai bên đường chưa ổn định. Nay công trình này sửa chữa, mai công trình kia xây mới. Vật liệu, xe cộ vận chuyển trên vỉa hè, đặc biệt là vào ban đêm, gây lún nứt. Đấy là chưa kể việc vỉa hè vẫn phải đào lên lấp xuống.
Một công trình chung cư, một tòa nhà, một trụ sở cơ quan mọc lên, hạ tầng tại chỗ quá tải, vì thế, lại phải bổ sung, thay thế hạ tầng kỹ thuật điện, nước. Mà thay thế thì phải hạ ngầm, lại phải đào bới vỉa hè. Rồi cứ đào lên, lấp xuống. Nghe có vẻ mâu thuẫn, vì thành phố Hà Nội yêu cầu các tuyến đường phải được đồng bộ, hạ ngầm ổn định mới được lát đá, để vỉa hè được “vĩnh cửu”. Với tốc độ đô thị hóa nhanh như hiện nay ở Hà Nội, việc đồng bộ có lẽ chỉ là tương đối, được duy trì trong thời gian ngắn. Đô thị phát triển, đặc biệt hai bên đường, gây rất nhiều áp lực lên vỉa hè, thành ra khó có chuyện “vĩnh cửu”.
Với tốc độ đô thị hóa nhanh, quận Thanh Xuân từ năm 2018 đã không lát đá vỉa hè nữa, mà chuyển sang dùng gạch bê tông vân đá, gạch giả đá. Theo cơ quan chức năng lý giải, điều này phù hợp với hạ tầng của quận. Nhiều chuyên gia cho rằng, việc lát đá ồ ạt vỉa hè Hà Nội là chưa thực sự phù hợp, dù lát đá sẽ giúp đường phố khang trang, sạch sẽ, văn minh hơn. Điều đó ai cũng công nhận.
Nhưng với các vỉa hè, tuyến đường khác nhau, không thể cùng áp chung một tiêu chuẩn, không thể cứ lát đá, cứ mặc chung một áo. Những tuyến đường ở những nơi đang trong quá trình đô thị hóa rõ ràng chưa phù hợp để lát đá. Đầu tư lát đá tốn kém, được một vài năm lại vỡ, đó là sự lãng phí lớn. Những tuyến phố ổn định lâu dài về hạ tầng, có thể lát đá, cũng cần nghiên cứu về chất lượng, quy chuẩn phù hợp, chứ không phải làm theo kiểu “cố đấm ăn xôi”.
