Một quan chức thuộc Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng, đề xuất của Mỹ và Philippines là “không thực tế”, Trung Quốc có quyền tiếp tục các hoạt động trên vùng biển tranh chấp, bao gồm cả việc xây dựng trên đảo nhân tạo.
Washington gần đây kêu gọi các bên liên quan tự nguyện dừng các hành động có thể khiến tình hình khu vực leo thang. Ông Michael Fuchs, Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ, tháng trước phát biểu tại Washington rằng, Mỹ kêu gọi các bên liên quan ở biển Đông “làm rõ và đồng ý dừng các hành động và hoạt động cụ thể làm gia tăng tranh chấp và gây bất ổn”.
Ông Fuchs đưa ra một số đề xuất: không lập thêm tiền đồn mới, không chiếm đóng thêm lãnh thổ, không xây dựng hay cải tạo đất. Ông Fuchs cho rằng, việc “thể hiện sự kiềm chế bằng cách tự nguyện dừng hành động khiêu khích sẽ tạo môi trường tích cực và có lợi cho đàm phán ASEAN - Trung Quốc về Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông cũng như giảm đáng kể nguy cơ xảy ra sự việc nguy hiểm”.
Gần đây, căng thẳng giữa Trung Quốc với các nước Đông Nam Á không ngừng leo thang, khi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, tìm cách mở rộng cơ sở quân sự trên bãi Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trong khi Trung Quốc có hành động bành trướng lãnh thổ và phô trương sức mạnh như vậy, ông Yi Xianliang vẫn ngang ngược cho rằng “Trung Quốc có quyền xây dựng trên lãnh thổ của người Trung Quốc”.
Trong khi đó, Philippines nói rằng, Trung Quốc có thể bác bỏ đề xuất của Philippines ngừng xây dựng trên biển Đông, nhưng ít nhất 3 nước láng giềng gồm Việt Nam, Indonesia và Brunei đã ủng hộ sáng kiến của Manila. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose nói rằng, Philippines vẫn sẽ theo đuổi đề xuất ngừng mọi hoạt động khiêu khích và gây bất ổn ở các vùng biển tranh chấp trong cuộc họp cấp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần này ở Myanmar.
Các bộ trưởng ngoại giao ASEAN và các đối tác lớn của khối, gồm Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, sẽ họp từ ngày 5 đến 10/8 tại Myanmar. Diễn đàn Khu vực ASEAN với trọng tâm là vấn đề an ninh cũng sẽ được tổ chức trong dịp này với sự tham dự của Mỹ.
Bên cạnh 3 vấn đề hợp tác và xây dựng cộng đồng ASEAN, củng cố vai trò trung tâm của ASEAN và xây dựng cấu trúc khu vực, hợp tác với các đối tác lớn, vấn đề biển Đông dự kiến được tập trung bàn thảo trong hội nghị của các bộ trưởng ngoại giao ASEAN và các hội nghị liên quan, khi vấn đề cấp thiết được đặt ra là làm sao để đối phó những vi phạm trên biển Đông đang diễn ra và không để các vi phạm tái diễn.
