Tuy không phải trào lưu nhưng ý thức tuân thủ pháp luật của dân mình còn kém lắm- có thể kể cả ngày không hết. Nhẹ thì vi phạm Luật Giao thông, mắt trước mắt sau không thấy cảnh sát là vượt đèn đỏ. Cao hơn tý nữa là lấn chiếm đất đai, rồi xây dựng trái phép…
Điều đáng buồn nhất là người ta coi việc vi phạm ấy là cái gì đó có vẻ hay ho. Có chị mấy lần vượt đèn đỏ bị công an bắt hụt, coi đó là thành tích gặp ai cũng khoe. Nhiều người làm ngành tòa án cảm thấy chua chát khi đương sự gọi mãi không đến, hỏi tại sao thì họ bảo các cụ dạy “vô phúc đáo tụng đình”, “chờ được vạ thì má đã sưng”.
Người ta đã đồng nghĩa pháp luật và tòa án với xử phạt và trừng trị. Có làm trong ngành mới dễ chia sẻ với Chánh án TANDTC khi ông bày tỏ mơ ước (trước Quốc hội) có một ngày, ngành tòa có những “đương sự tốt, bị cáo tốt”.
Có nghĩa là người dân thay vì chống đối hãy coi toà án là người bảo vệ công lý. Cho dù toà có phạt ai đi chăng nữa cũng không ngoài mục đích đem đến sự an toàn pháp lý cho xã hội và bảo vệ con người.
Nguyên nhân - Tìm trong lịch sử
Một giáo sư nổi tiếng đã dày công nghiên cứu lịch sử và pháp luật Việt Nam sau khi quả quyết về cái “truyền thống” không quý báu nói trên của người Việt mình đã lý giải nguyên nhân của nó. Đó là do dân ta phải sống quá lâu trong chế độ đô hộ, phong kiến, thực dân.
Pháp luật theo họ là công cụ của kẻ thống trị, của ngoại bang chỉ để trấn áp, trừng trị và phục vụ thiểu số người. Bất tuân pháp luật là sự phản ứng của người Việt trước kiểu pháp luật ấy. Chính vì vậy họ không tìm thấy trong pháp luật trước đây những giá trị phản ánh lợi ích của mình nên đã hình thành nên một phản xạ luôn đặt pháp luật trong tư thế đối lập.
Pháp luật là của Nhà nước, Nhà nước không phải của dân. Còn người dân thì quay về cố thủ sau luỹ tre làng và bằng lòng với những lệ làng, hương ước tuy giản dị đơn sơ và có phần hoang dã nhưng lại phản ánh được ý chí của họ.
Cố Giáo sư Trần Quốc Vượng hơn một lần khẳng định “Người Việt mất nước chứ không mất làng” là vì thế. Phải chăng cái tâm lý coi pháp luật luôn là giá trị đối lập với mình còn rơi rớt đến bây giờ?
Để người dân không còn bất tuân pháp luật, cần khẳng định đó là kiểu pháp luật gì. Tôi nghĩ rằng người Việt mình sẽ không có truyền thống bất tuân pháp luật khi họ nhận thấy cái pháp luật hiện hữu là kiểu pháp luật phù hợp với quy luật khách quan, khi nó “vang vọng tiếng dân” chứ không phải là sự áp đặt của thiểu số người trong xã hội.
Để kết thúc, xin dẫn lời PGS.TS Phạm Duy Nghĩa- Khoa Luật- Đại học Quốc gia Hà Nội: “Trong một xã hội phương Đông như Việt Nam, thiếu luật chưa hẳn đáng lo ngại, điều nguy hiểm nhất là người dân thờ ơ với pháp luật”.
