Đầu tháng 7, tuyển tập ảnh chân dung tự chụp của nhiếp ảnh gia Nhật Bản Yurie Nagashima được trưng bày tại hội chợ nghệ thuật Tokyo Gendai, được tổ chức ở Kanagawa, Nhật Bản.
Cô là một trong 5 nhân vật được giới thiệu trong Cuộc sống thực tế: Công việc của các nghệ sĩ nữ Nhật Bản đương đại - cuộc triển lãm xem xét các quan điểm khác biệt của phụ nữ về giới tính và các chủ đề khác.
Một trong những tác phẩm gây chú ý của Nagashima là bức ảnh cô với mái tóc nhuộm vàng ngâm mình trong bồn tắm rải đầy hoa hồng đỏ. Cô khỏa thân, không có gì trên người ngoài cặp kính bơi.
 |
| Yurie Nagashima giơ "ngón tay thối" vào người xem khi mang thai năm 2001. Ảnh: Yurie Nagashima |
Theo CNN, tác phẩm bắt chước những bức ảnh “hair nude” (khỏa thân xoã tóc) “càn quét” giới nghệ thuật xứ Phù Tang vào những năm 1990. Thông thường hình ảnh lộ da thịt bị làm mờ trên các phương tiện in ấn vào thời điểm đó nhưng những bức ảnh khỏa thân này lấy danh nghĩa nghệ thuật để vượt qua kiểm duyệt. Tuy nhiên, Nagashima nhận định trào lưu trên đặt phụ nữ vào những tư thế không tự nhiên và khiến họ trông giống như người mẫu khiêu dâm.
Ảnh khỏa thân tự chụp trong thập niên 1990 là cách Nagashima tỏ thái độ mỉa mai và thiếu tôn trọng đối với thực trạng nghệ thuật, đồng thời tấn công vào thể loại vốn do các nhiếp ảnh gia nam thống trị.
Tuyển tập của Nagashima cũng bao gồm hình ảnh cô để ngực trần khi đang đạp xe tập thể dục với ánh nhìn đầy thách thức. Trong một bức ảnh khác, cô như nhìn chằm chằm vào người xem bằng vẻ trào phúng, mặc quần tất màu hồng trong suốt, đội tóc giả đồng bộ và nằm trên chiếc áo khoác da họa tiết da báo. Nữ nhiếp ảnh gia thậm chí còn chụp ảnh khỏa thân cùng cha mẹ và anh trai.
Tuy nhiên, Nagashima cho biết ít người hiểu được ngụ ý của cô vào thời điểm công khai những bức ảnh.
“Mặc dù tôi đang nhại lại những bức ảnh ‘hair nude’, những người chỉ trích đều là đàn ông. Họ không hiểu về nữ quyền và không nhìn thấy sự khác biệt”, cô nói với CNN qua Zoom.
Tìm tiếng nói riêng
 |
Tự chụp ảnh khỏa thân là cách Nagashima tìm thấy tiếng nói cho riêng mình trong giới nghệ thuật. Ảnh: Yurie Nagashima. |
Yurie Nagashima (SN 1973) nổi lên trong giới nghệ thuật vào những năm 1990. Cô chọn con đường tự chụp ảnh chính mình vì không muốn đi vào lối mòn mà đàn ông tạo ra, không muốn tạo ra tình cảnh mất cân bằng quyền lực giữa nhiếp ảnh gia và người mẫu. Cô cũng coi ảnh tự chụp là cách thể hiện chân thực các chủ đề như hình ảnh cơ thể, tình dục và trải nghiệm của phụ nữ.
Đề tài của Nagashima là ghi lại quá trình phát triển danh tính - những trải nghiệm khi còn là sinh viên trẻ đi du lịch châu Âu, trở thành mẹ và là nhiếp ảnh gia toàn thời gian.
Nagashima cũng hướng ống kính về phía bạn bè, lưu trữ cận cảnh những khoảnh khắc có vẻ tầm thường như tô son môi hoặc hút thuốc.
Nữ nhiếp ảnh gia cho biết quyết tâm đấu tranh cho nữ quyền hơn sau khi có con. Theo Nagashima, cô bị ám ảnh bởi bản chất gia trưởng của xã hội Nhật Bản và thấy bản thân bị áp đặt tiêu chuẩn kép, bị mắc kẹt giữa kỳ vọng trở thành người mẹ hoàn hảo, còn phải giỏi giang hơn nữa trong công việc.
Tình cảnh khó khăn thôi thúc cô theo đuổi bằng thạc sĩ xã hội học tại Đại học Musashi của Tokyo vào năm 2015. Luận án của cô sau đó trở thành nền tảng cho cuốn sách phê bình đầu tiên, khám phá diễn ngôn xung quanh công việc nhiếp ảnh của phụ nữ.
Nagashima nhấn mạnh cuốn sách là cách cô giải cấu trúc phong trào “onnanoko shashin” (hay “nhiếp ảnh nữ tính”) mà các nhà phê bình nam xếp các tác phẩm của cô vào đó. Đây là thuật ngữ được một số nhà phê bình nam sử dụng vào những năm 1990 để mô tả một nhóm nữ nhiếp ảnh gia sử dụng máy ảnh nhẹ chụp ảnh chính họ, bạn bè và cuộc sống hàng ngày của họ. Cuốn sách thay cho lời đáp trả của Nagashima đối với định kiến sai lầm về nhiếp ảnh của cô từ đàn ông.
“Tôi muốn chứng tỏ rằng những bức ảnh khỏa thân mà chúng tôi chụp đã bị ảnh hưởng bởi làn sóng nữ quyền thứ ba. Tôi muốn nhấn mạnh các nhà phê bình nam đã hiểu sai những gì chúng tôi đang cố gắng làm vào thời điểm đó. Tôi muốn thể hiện những gì tôi đã thực sự làm”, cô nhấn mạnh.
Bất bình đẳng giới trong nghệ thuật
 |
Các nữ nhiếp ảnh gia vẫn bị đối xử bất công hơn đàn ông ở Nhật Bản. Ảnh: Tokyo Gendai. |
Các nữ nhiếp ảnh gia ở Nhật Bản từ lâu phải vật lộn để đạt được sự ngang bằng về kinh tế và danh tiếng với các đồng nghiệp nam.
Thế nhưng, theo Michiko Kasahara, đồng giám tuyển của Tokyo Gendai, cũng là phó giám đốc Bảo tàng Artizon Tokyo, thay đổi đã diễn ra vào những năm 1970. Những bức chân dung tự chụp trở nên phổ biến trong thập kỷ đó như cách để giành lại quyền lực.
“Các nghệ sĩ bắt đầu đặt câu hỏi về các miêu tả phụ nữ thông thường qua con mắt đàn ông”, bà Kasahara giải thích.
Tuy nhiên, bà Kasahara nhận định trong khi các nghệ sĩ nữ ở Nhật Bản có ý thức về giá trị bản thân cao hơn bao giờ hết và số lượng tăng lên, thị trường nghệ thuật nội địa vẫn cản trở họ. Biểu hiện là họ có ít cơ hội thể hiện tác phẩm hoặc phát triển sự nghiệp hơn so với nam giới.
Tình trạng đó phản ánh sự bất bình đẳng giới tại đất nước Mặt trời mọc. Nhật Bản xếp cuối bảng trong số tất cả các quốc gia G7 - và thứ 116/146 quốc gia — về Chỉ số Khoảng cách Giới tính Toàn cầu mới nhất của Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
Bà Kasahara kêu gọi các bảo tàng và phòng trưng bày nghệ thuật phải tăng số lượng các nghệ sĩ nữ được giới thiệu tác phẩm của mình, từ đó góp phần giúp Nhật Bản rũ bỏ hình ảnh quốc gia phân biệt đối xử với phụ nữ.
Đồng quan điểm, Yuri Yamada, làm chung công việc với Kasahara, cho rằng cần phải xem xét lại lịch sự nghệ thuật đương đại và xác định thêm những đóng góp bị bỏ qua.
“Lịch sử nhiếp ảnh ở Nhật Bản đã có từ thời Edo (1603-1868), nhưng lịch sử của các nữ nhiếp ảnh gia vẫn còn rất ngắn. Chúng ta cũng cần quay lại và khám phá những nữ nhiếp ảnh gia từng tồn tại trong quá khứ và bị lãng quên kể từ đó”, người phụ trách Bảo tàng Nghệ thuật Nhiếp ảnh Tokyo đề xuất.
 |
| Yurie Nagashima vào năm 2015 trong bức ảnh Still Working (tạm dịch: Vẫn đang làm việc). Ảnh: Yurie Nagashima. |
