Đến ngày 3/10, theo Hiệp hội Cá tra Việt Nam, cả nước có 203 doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu 739.000 tấn sản phẩm cá tra. Trong đó, đứng đầu là thị trường Trung Quốc và Hồng Kông với 122.000 tấn, tiếp sau là EU và ASEAN, thị trường Mỹ đứng thứ tư với 88.000 tấn.
Xuất khẩu hàng giá trị thấp gia tăng
Thực ra, từ quý 2/2015, theo đăng ký hợp đồng xuất khẩu với Hiệp hội Cá tra Việt Nam, sản lượng cá tra xuất sang Trung Quốc và Hồng Kông đã đứng đầu, chiếm 18,6% tổng sản lượng. Theo sau là EU 14,2%; Mỹ 12,4% và ASEAN 9,8%. Sang quý 3, thứ hạng đó không đổi và đầu quý 4, Mỹ bị đẩy xuống
hạng tư.
Lãnh đạo Hiệp hội Cá tra Việt Nam tỏ ra lo lắng về tình hình cá tra xuất khẩu liên tục giảm ở các thị trường chất lượng cao, tăng ở thị trường chất lượng thấp. Thị trường Mỹ, EU đòi hỏi sản phẩm chất lượng cao, còn thị trường Trung Quốc và Hồng Kông, cả ASEAN đều yêu cầu chất lượng thấp hơn. Cũng vì thế, sản lượng cá tra xuất sang Trung Quốc và Hồng Kông đã đứng đầu nửa năm nay nhưng kim ngạch vẫn sau Mỹ, EU.
Số liệu của hải quan, đến hết tháng 9, kim ngạch cá tra xuất vào EU đứng đầu với 19,4% tổng kim ngạch, Mỹ đứng hai với 18,5 %, tiếp theo là Trung Quốc và Hồng Kông đứng thứ ba với 11,1%. Có thể thấy sự chênh lệch giá giữa thị trường Trung Quốc và Hồng Kông so với thị trường EU, Mỹ là khá lớn, khi sản lượng gấp gần 1,5 lần mà kim ngạch chỉ già một nửa.
Cũng theo hải quan, đến ngày 30/9, sản phẩm cá tra xuất đi 131 quốc gia và vùng lãnh thổ, kim ngạch hơn 1,15 tỷ USD, giảm 9,3% so với cùng kỳ năm 2014. Hai thị trường chất lượng cao là EU và Mỹ giảm liên tục từ đầu năm, đến cuối tháng 9, EU giảm 16,1%, Mỹ giảm 3,2%, ASEAN giảm 1,3%. Nhưng tăng mạnh ở thị trường Trung Quốc và Hồng Kông, tới 49,1%.
Cá tra chưa hết gặp khó
Ở miền Bắc, miền Trung hiện đã có nhiều doanh nghiệp xuất khẩu cá tra. Tỉnh Lào Cai và thành phố Hà Nội mỗi nơi có 1 doanh nghiệp; Khánh Hòa có 4, Bình Dương 2, Bình Thuận cũng có 1. TPHCM có 77 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, nhiều nhất nước.
Trong lúc, xuất khẩu sản phẩm giá trị gia tăng lại giảm mạnh. Phân tích của Hiệp hội Cá tra Việt Nam, sản phẩm giá trị gia tăng ở quý 1 chiếm 1,78% tổng sản lượng xuất khẩu, sang quý 3 tụt xuống còn 0,53%. Cùng thời gian, cá tra nguyên con và cắt khúc tăng từ 7,02% lên 8,63%.
Chất lượng sản phẩm chưa đạt yêu cầu còn thể hiện ở việc đăng ký vùng nuôi và đăng ký nuôi cá tra thương phẩm để truy xuất nguồn gốc, đảm bảo an toàn thực phẩm. Đến hết tháng 9, mới có 82% số doanh nghiệp nuôi cá và 18% số hộ nuôi cá đăng ký vùng nuôi, với sản lượng của doanh nghiệp chiếm 87%, còn hộ nuôi là 13%. Về đăng ký nuôi cá tra thương phẩm, còn có 50 doanh nghiệp với sản lượng hơn 77.000 tấn và 111 hộ với sản lượng hơn 46.000 tấn chưa có giấy đăng ký nuôi cá tra thương phẩm.
Tỉnh Vĩnh Long có diện tích nuôi cá tra đứng thứ 5 cả nước, nhưng hiện đứng đầu ĐBSCL về việc hoàn thành cấp mã số nhận diện cơ sở nuôi và xác nhận đăng ký nuôi cá tra thương phẩm. Tuy nhiên, Chi cục Thủy sản tỉnh Vĩnh Long cho biết, giá cá tra nguyên liệu hiện nay, người nuôi lỗ 2.000 - 3000 đồng/kg nên sản xuất sa sút mạnh. Trong 9 tháng, sản xuất giống chỉ bằng khoảng một phần ba cùng kỳ năm trước, nhà máy chế biến thủy sản có 3 cái thì một hoạt động cầm chừng, còn 2 ngưng hoạt động.
Tỉnh Đồng Tháp nuôi cá tra diện tích lớn nhất ĐBSCL, Sở NN&PTNT cho biết, có 25 nhà máy sản xuất thức ăn thủy sản nhưng chỉ 20 nhà máy (80%) hoạt động và hoạt động với công suất 40%. Còn ở tỉnh An Giang có 23 nhà máy chế biến cá tra, theo Trung tâm Khuyến nông tỉnh, năm nay xuất khẩu chỉ đạt hơn 80% kim ngạch cùng kỳ năm trước.
“Cá tra đang thiếu sáng kiến cải tiến chất lượng để lấy lại niềm tin của người tiêu dùng”, Phó chủ tịch Hiệp hội Cá tra Võ Hùng Dũng nhận xét. Ông Dũng cho rằng, có sự lúng túng của các cấp, các ngành khi liên tục lùi thời hạn thực hiện Nghị định 36, mà không kiên quyết triển khai để nâng cao chất lượng cá tra.
Ngày 9/10, ở tỉnh Đồng Tháp, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tổ chức diễn đàn chuyên đề về cá tra vẫn sử dụng thông tin rất cũ, của 6 tháng đầu năm 2015 hoặc năm 2014.
Cty CP Hùng Vương hiện đứng thứ hai cả nước với 40.000 tấn sản phẩm cá tra, chiếm 5,53% tổng sản lượng cá tra xuất khẩu (số liệu đăng ký hợp đồng xuất khẩu đến ngày 3/10). Tuy nhiên, Cty CP Hùng Vương cũng vừa công bố chuyển hướng sang nuôi heo với 2 nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi và trang trại 2.380 con heo giống ở nhiều tỉnh, vốn đầu tư 2.000 tỷ đồng.
