Còn sống là may
Ông Trần Xuân Lãm có thâm niên 25 năm đi khắp chốn rừng thiêng khai thác vàng sa khoáng. Ông Lãm nhớ lại: “Hồi trai trẻ, tôi cũng như nhiều trai làng khác khăn gói đi vào rừng đào vàng, mong muốn sẽ trúng đậm vàng rồi đổi đời. Nhưng đến giờ, vẫn hai bàn tay trắng, may còn giữ được mạng sống”.
Vào những năm 1985, cơn sốt vàng ập đến với xã Cù Vân, nhiều người dân ồ ạt vào rừng Yên Bái, Cao Bằng, Bắc Kạn... tìm vàng. Cuộc sống nơi thâm sâu khổ sở thiếu thốn đủ bề, thời tiết khắc nghiệt, nhiều người bị chết vì ốm đau, bệnh tật và nguy hiểm hơn là tai nạn sập hầm mỏ. “Đào được vàng, các tệ nạn xã hội cũng bắt đầu từ đây. Do sống xa nhà, cô đơn, nhiều anh em tìm đến thuốc để giải sầu. Thấy có tiền vàng, nhiều gái mại dâm cũng tình nguyện đi theo các phu vàng”, ông Lãm kể.
Nghiện hút, rồi tiêm chích, là một trong những nguyên nhân chính khiến nhiều phu vàng nghiện nặng, nhiễm căn bệnh thế kỷ. Về nhà họ làm lây bệnh sang vợ, khiến số người nhiễm HIV/AIDS ở địa phương tăng lên.
Thay con nuôi cháu
Chúng tôi tìm về gia đình chị Lương Thị An (ở xóm 13, xã Cù Vân). Trong căn nhà cấp 4 cũ kỹ, xiêu vẹo, đứa cháu gái đang nhặt từng cọng rau giúp bà nội (82 tuổi) chuẩn bị cơm tối. Bà Sử kể, anh Phong (chồng chị An) từng là người chồng lương thiện, thương mẹ già, con nhỏ nên quyết chí đi làm phu vàng tại Bắc Kạn mong kiếm chút vốn liếng đổi đời. “Làm phu vàng được hơn 1 năm, Phong quay về nhà, gầy teo tóp, tính tình thay đổi, không lo làm ăn suốt ngày chỉ thích tụ tập bài bạc, chích hút”, bà Sử nói.
Bập vào thuốc phiện, bao nhiêu đồ đạc có giá trị trong gia đình, Phong bán hết lấy tiền mua thuốc, rồi anh bị nhiễm HIV. Chị An qua xét nghiệm đã dương tính với HIV. Năm 2008, anh Phong mất vì căn bệnh thế kỷ, để lại mẹ già cùng đứa con thơ cho người vợ trẻ cũng đang mang trong mình căn bệnh quái ác.
Gia đình ông Lê Văn Lực (xóm 13) cũng lâm vào cảnh tương tự. Vì giấc mộng thoát nghèo, đứa con trai cả Lê Văn Quốc đã từ bỏ ruộng đồng cùng bạn bè đi khai quặng, tìm đá quý rồi “dính” HIV. Chị Mến vợ anh cũng dương tính với HIV do lây từ chồng. Năm 2007, chị Mến mất vì bệnh AIDS và đầu năm 2009, Quốc cũng qua đời, con của anh chị là Lê Trung A. lúc đó mới 3 tuổi lâm vào cảnh mồ côi cả cha lẫn mẹ. Cuộc sống của em giờ phải trông cậy cả vào ông bà nội già yếu.
Bà Nguyễn Thị Kinh (xóm 1) cũng đang phải một mình nuôi hai cháu nhỏ. Một đứa, mẹ chết vì bệnh, bố đang ở tù và “dính” AIDS. Đứa còn lại, bố chết vì AIDS, mẹ bỏ đi biệt tích. “Lần lượt nhìn con trai, con dâu, người thì chết vì bệnh tật, người thì vào tù, nước mắt tôi không còn để mà khóc. Tôi giờ chỉ mong sao có tiền để các cháu mình được học hành tử tế”, bà Kinh nói.
Ông Dương Văn Nam, Trưởng công an xã Cù Vân cho biết, vì giấc mộng đổi đời mà người dân đổ xô đào vàng suốt hàng chục năm qua. Nhiều người lâm vào cảnh nghiện ngập, bệnh tật rồi chết trẻ. “Hiện, địa phương có gần 80 em nhỏ chịu cảnh mồ côi, chín em mồ côi cả cha lẫn mẹ. Chúng tôi đang cố gắng giúp đỡ các em, khắc phục hậu quả”, ông Nam nói.
