Cách đây không lâu, Mã Hiểu Hồng là gương mặt đại diện của thương mại Trung Quốc với Triều Tiên. Ở tuổi 44, bà đã xây dựng một đế chế chiếm 1/5 thương mại giữa hai nước, có đặc quyền xuất khẩu sản phẩm xăng dầu sang Triều Tiên và được các quan chức miêu tả là "người phụ nữ xuất chúng".
 |
Doanh nhân Mã Hiểu Hồng. Ảnh: NYTimes.
Hiện giờ, số phận của bà Mã đã trở thành bài kiểm tra về sự sẵn lòng của Trung Quốc trong việc ủng hộ nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm giảm bớt tham vọng hạt nhân của Triều Tiên, theo NYTimes.
Năm ngoái, các công tố viên Mỹ cáo buộc bà Mã sử dụng các công ty của mình để giúp Triều Tiên lách các biện pháp trừng phạt quốc tế. Trung Quốc tuyên bố họ sẽ điều tra công ty chính của bà Mã.
Trung Quốc đã thể hiện họ sẵn lòng ủng hộ các biện pháp chế tài cứng rắn tại Hội đồng Bảo an LHQ trong năm qua, nhưng họ làm vậy một cách miễn cưỡng, do lý do lịch sử và chiến lược. Triều Tiên từ lâu đã coi Trung Quốc là đồng minh thực sự duy nhất của họ. Các nhà phân tích cũng cho rằng yếu tố kinh tế có vai trò quan trọng.
"Người Trung Quốc không muốn làm điều đó", Ken E. Gause, một chuyên gia về Triều Tiên tại tổ chức nghiên cứu CNA ở Arlington nói: "Họ kiếm được nhiều tiền trên biên giới đó, có rất nhiều mối quan hệ giữa những người kinh doanh trên biên giới và những người bảo trợ ở Bắc Kinh".
Hiện không rõ tình hình bà Mã như thế nào. Trung Quốc cho biết họ không tìm thấy bằng chứng cho thấy bà hoặc đối tác đã hỗ trợ cho chương trình vũ khí của Triều Tiên, tuy nhiên bà Mã vẫn bị điều tra vì "tội danh kinh tế". Chưa rõ bà có bị bắt hay không và bà đang ở đâu.
Cây cầu nối Đan Đông, Trung Quốc với Triều Tiên. Ảnh: NYTimes.
Đế chế kinh doanh
Mã chỉ 24 tuổi khi Triều Tiên gặp nạn đói nghiêm trọng và bắt đầu mở cửa nền kinh tế, trước tiên là cho phép xuất khẩu phế liệu vào năm 1996. Công ty của bà Mã tại Đan Đông, thành phố ở tỉnh Liêu Ninh nằm sát biên giới Triều Tiên, đã mua phế liệu từ Triều Tiên để bán lại tại Trung Quốc. "Sau đó, mỗi ngày chúng tôi nhận được gần 10.000 tấn", bà nói.
Bà Mã mở rộng sang các sản phẩm và hàng hoá khác. Bà đầu tư vào các công ty bên trong Triều Tiên, bao gồm một nhà máy sản xuất quần áo và một mỏ vàng. Tháng 1/2000, bà thành lập công ty phát triển công nghiệp Đan Đông Hồng Tường.
Đến năm 2010, bà Mã đã xây dựng được tập đoàn chiếm 1/5 hàng hóa nhập khẩu và xuất khẩu giữa hai nước. Nữ doanh nhân xây dựng quan hệ với các quan chức ở cả hai bên, bao gồm Jang Song-thaek, chú rể của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. (Năm 2013, ông này bị hành hình vì tội phản bội, âm mưu đảo chính.)
Ở Đan Đông, bà Mã được coi là một trong 10 phụ nữ nổi bật của thành phố. Năm 2013, bà được bầu làm đại biểu hội đồng nhân dân tỉnh, cho thấy mối liên hệ của bà với giới tinh hoa chính trị.
Vào ngày Triều Tiên lần đầu thử hạt nhân năm 2006, bà đang gặp gỡ các giám đốc điều hành từ một trong những công ty lớn nhất của Triều Tiên. Bà mô tả người Triều Tiên là có học thức, nhưng bà cũng thấy sự nghèo đói mà nhiều người dân bình thường nước này đối mặt. "Triều Tiên có máy vi tính, nhưng Triều Tiên vẫn là Triều Tiên", bà nói.
Các lệnh trừng phạt Bình Nhưỡng làm gián đoạn một số hoạt động kinh doanh của bà Mã nhưng bà đã tìm ra cách lách luật. Năm 2009, dưới thời Tổng thống Barack Obama, Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt đối với ngân hàng Triều Tiên Kwangson, một trong những ngân hàng nổi tiếng nhất tại nước này, với cáo buộc họ hỗ trợ tài chính cho hai công ty tham gia vào hoạt động buôn bán vũ khí và tên lửa.
Theo các công tố viên Mỹ và các nhà nghiên cứu độc lập, trong những tháng sau đó, công ty của bà Mã đã mở hoặc mua lại các công ty con và công ty bình phong ở Hong Kong và những thiên đường thuế khác. Các công tố viên nói rằng mục đích là nhằm giao dịch với ngân hàng và các thực thể khác của Triều Tiên, cũng như rửa tiền và nhập các vật liệu bị cấm sử dụng trong sản xuất vũ khí.
Theo báo cáo của C4ADS, một tổ chức nghiên cứu ở Washington, Đan Đông Hồng Tường đã mở thêm 28 chi nhánh trong hai năm sau khi có lệnh trừng phạt đối với ngân hàng Triều Tiên.
 |
Công ty liên quan đến công ty chính bà Mã tiếp tục hoạt động tại Đan Đông. Ảnh: NYTimes.
Đến cuối năm 2016, sau các cáo buộc của Mỹ, mạng lưới của bà Mã đã mở rộng ra 43 thực thể trên 4 lục địa. C4ADS nói rằng một số trong đó có liên quan đến việc bán cho Triều Tiên chất hoá học sử dụng trong sản xuất bom hạt nhân hoặc tên lửa.
Trung Quốc cũng cấm xuất khẩu các mặt hàng như vậy, nhưng giới chức không có động thái nào với Đan Đông Hồng Tường cho đến khi các nhà ngoại giao Mỹ thông báo cho họ về một tố cáo bí mật được nộp lên tòa án New Jersey vào tháng 8/2016, nhằm vào bà Mã và ba giám đốc điều hành của công ty.
Giới chức Liêu Ninh phản ứng bằng cách tuyên bố điều tra, nhưng chính phủ gần như không lên tiếng cho đến khi Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện ra tuyên bố vào tuần trước. Các bài báo ban đầu xuất hiện trên truyền thông nhà nước sau đó bị kiểm duyệt, cho thấy họ muốn giảm thiểu sự chú ý đến vụ án.
Một manh mối về số phận của bà Mã được hé lộ trong tuyên bố của công ty công nghệ thông tin Liêu Ninh Đại Vinh, nơi bà giữ chức chủ tịch hội đồng quản trị từ năm 2013. Tháng 2/2016, hai tháng sau khi Trung Quốc công bố điều tra, công ty thông báo bà không còn là lãnh đạo của đơn vị này, giải thích rằng họ "không thể liên lạc với bà Mã, người thân của bà cũng không biết rõ tình hình".
Trung Quốc đã đóng cửa một số phần trong đế chế kinh doanh của bà Mã, chẳng hạn như đóng băng cổ phần của bà trong công ty chính Đan Đông Hồng Tường. Trụ sở chính của công ty ở Đan Đông bị đóng cửa từ mùa xuân năm ngoái.
Hiện giờ rất ít người ở Đan Đông thảo luận về bà Mã, nhưng một số công ty liên kết với Đan Đông Hồng Tường tiếp tục hoạt động, bao gồm một chi nhánh vận tải và một khách sạn.
Đến cuối tháng trước, một nhà hàng Triều Tiên vẫn tiếp tục mở cửa, cũng như một triển lãm gần đó bán các bức tranh của họa sĩ Triều Tiên. Theo nhân viên tại đây, các doanh nghiệp này được đăng ký dưới tên của bà Mã nhưng chồng bà là người quản lý.
Bản thân bà Mã dường như đã tiên đoán được những rủi ro trong việc kinh doanh của mình. Bà nói với tờ Southern Weekly vài năm trước: "Nếu có thay đổi về tình hình chính trị thì việc kinh doanh của chúng tôi sẽ tan nát.
