 |
Linh cữu cố Tổng thống Iran Ebrahim Raisi được đưa về thành phố Birjand, ngày 23/5. (Ảnh: Iranian Presidency) |
Có người đề nghị ăn trưa, nhưng Tổng thống Raisi từ chối, nói rằng ông đang vội đến điểm tiếp theo. Ông Raisi lên máy bay và ngồi bên cửa sổ. Ngoại trưởng Hossein Amirabdollahian dừng lại chụp ảnh với đám đông trên đường băng.
Ông Raisi mỉm cười và đặt một tay lên ngực trong khi tay kia cầm chiếc cặp màu nâu. Khoảng 1 giờ chiều, đoàn gồm 3 chiếc bay trực thăng cất cánh từ bãi trực thăng ở khu vực biên giới giữa Iran với Azerbaijan. Máy bay chở Tổng thống Raisi bay ở giữa.
Nhưng khoảng nửa giờ sau khi cất cánh, chiếc trực thăng chở Tổng thống Iran biến mất. Các cuộc gọi tới những người ngồi trên chuyến bay đều rơi vào im lặng, cuối cùng có 1 người phản hồi. "Tôi không biết chuyện gì đã xảy ra. Tôi cảm thấy không khỏe", ông Ayatollah Mohammad Ale-Hashem nói với giọng không bình thường. Hai giờ sau, điện thoại của ông cũng im lặng.
Trong khi cuộc tìm kiếm diễn ra suốt 17 giờ đồng hồ, các quan chức Chính phủ Iran triển khai hàng loạt biện pháp để đề phòng những mối đe dọa có thể đến từ cả trong và ngoài nước, nhất là do cuộc nổi dậy của phụ nữ và trẻ em từ năm 2022.
Dù Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei lên truyền hình trấn an người dân cả nước rằng họ không cần lo sợ bất kỳ sự gián đoạn nào đối với an ninh đất nước, nhưng thực tế là các quan chức phải cuống cuồng đối phó.
Iran đặt lực lượng vũ trang trong tình trạng báo động cao vì lo ngại những kẻ thù như Israel hay IS có thể bí mật tấn công. Chính quyền chỉ đạo các phương tiện truyền thông cách đưa tin về vụ tai nạn, kiểm soát thông tin và cấm mọi ý kiến cho rằng Tổng thống Raisi đã chết.
Lực lượng an ninh mặc thường phục được triển khai trên đường phố Tehran và các thành phố lớn khác để ngăn chặn nguy cơ nổ ra biểu tình chống chính phủ hoặc ăn mừng cái chết của ông Raisi, trong khi các đơn vị an ninh mạng của cảnh sát và cơ quan tình báo theo dõi chặt chẽ những thông tin mà người dân đăng lên mạng xã hội.
Những thông tin trên được ghi chép từ lời kể của các quan chức cấp cao Iran đi cùng tổng thống, các bài báo và video từ truyền hình nhà nước, các tuyên bố của chính phủ, báo cáo nguồn mở, 5 quan chức Iran, trong đó có 2 thành viên Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo; 3 nhà ngoại giao Iran, một số nhà báo Iran, và 1 nhiếp ảnh gia có mặt tại trung tâm xử lý khủng hoảng gần vụ tai nạn và tham gia tìm kiếm.
 |
Đội cứu hộ và những người tìm kiếm ở vị trí chiếc trực thăng chở Tổng thống Iran rơi. (Ảnh: MOJ) |
Hoảng loạn sau cú rơi dữ dội
Tai nạn xảy ra khi ông Raisi và đoàn tháp tùng đến dự sự kiện khánh thành một con đập ở vùng biên giới. Trên chiếc trực thăng chở ông Raisi và Ngoại trưởng Amirabdollahian còn có ông Ale-Hashem, lãnh đạo tôn giáo của thành phố Tabriz; ông Malek Rahmati, thống đốc tỉnh Đông Azerbaijan; và tướng Seyed Mehdi Mousavi thuộc đơn vị Ansar của Lực lượng Vệ binh Cách mạng, tương đương với Cơ quan Mật vụ của Iran, người đứng đầu bộ phận an ninh của tổng thống.
Đoàn trực thăng di chuyển theo lộ trình dự kiến, nhưng ngay sau khi cất cánh đã gặp sương mù dày đặc ở vùng thung lũng có núi nhấp nhô. Ông Mehrdad Bazrpash, Bộ trưởng giao thông vận tải và Gholam-Hossein Esmaili, chánh văn phòng của tổng thống, đi trên chiếc trực thăng dẫn đầu.
Đoàn vừa ló ra khỏi sương mù thì có sự náo động trong buồng lái. Ông Bazrpash hỏi phi công chuyện gì đang xảy ra. Khi đó, họ đã mất dấu chiếc trực thăng của tổng thống và các cuộc gọi radio không thấy phản hồi. Phi công lái chiếc đầu tiên nói rằng chiếc trực thăng của Tổng thống Raisi có thể đã hạ cánh khẩn cấp.
Ông Bazrpash cho biết phi công của chiếc trực thăng đầu tiên đã quay đầu lại, bay vòng quanh khu vực nhiều lần, nhưng sương mù cản trở tầm nhìn và việc lao xuống thung lũng là quá nguy hiểm. Hai chiếc trực thăng cuối cùng hạ cánh xuống mỏ đồng ở vùng núi phía tây bắc Iran, cách thị trấn gần nhất 74km.
Trong vài giờ sau đó, tòa nhà văn phòng khiêm tốn ở đó biến thành trung tâm xử lý khủng hoảng đặc biệt, với hàng trăm quan chức, chỉ huy quân sự và thậm chí cả những người đi bộ đường dài và những người lái xe mô tô địa hình, Azin Haghighi, một nhiếp ảnh gia đến từ Tabriz, người có mặt tại trung tâm, kể với New York Times.
Trên truyền hình nhà nước, ông Esmaili cho biết đã gọi đến điện thoại di động của Tổng thống Raisi, Ngoại trưởng Amirabdollahian, ông Ale-Hashem và một quan chức khác. Không ai trả lời. Ông gọi đến số của phi công, nhưng cuối cùng Ale-Hashem là người phản hồi. “Tôi đang ở giữa cây cối. Tôi ở một mình. Tôi không thể nhìn thấy ai cả”, ông Ale-Hashem nói.
Trong những cuộc gọi tiếp theo, giọng ông Ale-Hashem nhỏ dần và nghe có vẻ rối hơn. Sau khoảng 2 giờ đồng hồ, ông ngừng trả lời.
Ông Bazrpash gọi đến trung tâm kiểm soát hàng không vũ trụ quốc gia để xác định tọa độ của trực thăng, nhưng các kỹ thuật viên ở đó chỉ có thể ước lượng khu vực xảy ra tai nạn và vì địa điểm này quá xa nên họ không thể theo dõi tín hiệu điện thoại.
Sự hoảng loạn bắt đầu xuất hiện khi các quan chức tháp tùng nhận ra chiếc máy bay của tổng thống đã rơi một cách dữ dội, và ông Raisi, người được coi là sẽ trở thành nhà lãnh đạo tối cao tiếp theo, có thể bị thương nặng hoặc thiệt mạng.
Ông Bazrpash cho biết trong một cuộc phỏng vấn với truyền hình nhà nước rằng các quan chức đã thông báo cho Tehran và yêu cầu điều nhiều đội tìm kiếm cứu nạn khẩn cấp, nhưng họ phải mất nhiều giờ mới đến nơi do thời tiết nguy hiểm và những con đường hẹp ngoằn ngoèo quanh núi.
Ông Bazrpash kể rằng các quan chức trong đoàn không đợi đội cấp cứu mà tự lên ô tô cùng những người ở mỏ đồng đi tìm. Nhưng giữa sương mù, gió và mưa, họ phải bỏ xe và đi bộ đến những ngôi làng gần đó, hy vọng người dân địa phương có thể giúp tìm ra hiện trường vụ tai nạn. Tuy nhiên, nỗ lực đó vô ích và họ phải quay lại mỏ.
Tại Tehran, ông Mohammad Mokhber, phó tổng thống thứ nhất hiện là quyền tổng thống, vẫn chủ trì cuộc họp nội các theo lịch trình. Theo ông Ali Bahadori Jahromi, người phát ngôn của chính phủ, dù biết về vụ tai nạn và khả năng Tổng thống Raisi đã chết, nhưng ông vẫn tiếp tục công việc của chính phủ và đợi đến hết cuộc họp mới thông báo cho những người còn lại trong nội các về vụ tai nạn.
Ông Khamenei lập tức triệu tập cuộc họp khẩn cấp của Hội đồng An ninh Quốc gia tối cao tại nhà riêng để yêu cầu các thành viên của Hội đồng duy trì trật tự và thể hiện sức mạnh, một thành viên của Lực lượng Vệ binh cách mạng và là quan chức chính phủ cho biết.
Theo tiết lộ của các nhà báo, Bộ Văn hóa và Hướng dẫn Hồi giáo đã gọi điện cho các cơ quan truyền thông để định hướng thông tin. Những bài báo ban đầu nói rằng trực thăng chở Tổng thống đã “hạ cánh cứng” vào đầu giờ chiều hôm đó.
Trong nhiều giờ sau đó, nhiều thông tin khác nhau được đưa ra, có bài báo còn nói rằng ông Raisi đang lái xe trở lại Tabriz hoặc bình an vô sự, hoặc những người trên trực thăng cho biết họ đều sống sót. Một doanh nhân và một nhà phân tích truyền thông Iran, những người đều có lượng theo dõi lớn trên mạng xã hội, cho biết cơ quan tình báo đã liên hệ với họ vào khoảng 6 giờ chiều hôm đó để yêu cầu xóa các bài đăng trên mạng xã hội về vụ tai nạn.
Cơ quan tình báo bắt giữ một người bị cáo buộc đăng thông tin không chính xác về máy bay của tổng thống, Fars News đưa tin. Tuy nhiên, Bộ Văn hóa và Hướng dẫn Hồi giáo sau đó yêu cầu truyền thông nhà nước chuyển sang kêu gọi cầu nguyện và chuẩn bị cho thông báo chính thức.
 |
Lễ tang Tổng thống Raisi và các quan chức cấp cao Iran thiệt mạng trong vụ rơi trực thăng. (Ảnh: NYT) |
Không thể nhận dạng
Trở lại khu mỏ, tướng Hossein Salami, tổng tư lệnh lực lượng vệ binh, tiếp tục chỉ đạo từ phòng họp, nơi có một màn hình lớn chiếu bản đồ 3D về khu vực tai nạn.
Nhiếp ảnh gia Haghighi kể rằng tình hình ở đó rất hỗn loạn: “Mọi người đều lo lắng. Các nhóm tìm kiếm đi ra ngoài theo từng đợt và quay lại để báo cáo rằng không thể nhìn thấy gì cả. Bên trong trung tâm điều khiển, mọi người la hét, chạy từ phòng này sang phòng khác và tuyệt vọng chờ đợi tin tức”.
Iran cần máy bay không người lái tiên tiến để xác định vị trí máy bay rơi, nhưng chúng đã được điều tới Biển Đỏ, nên phải nhờ Thổ Nhĩ Kỳ điều máy bay không người lái hỗ trợ.
Tuy nhiên, cuối cùng một máy bay không người lái tiên tiến của Iran quay về từ Biển Đỏ và tìm thấy nơi máy bay rơi. Sáng 20/5, khi trời sáng, các đội cứu hộ đi bộ ra ngoài.
Cùng đi trong đoàn, ông Haghighi cho biết họ phải mất một tiếng rưỡi để leo lên ngọn núi dốc rồi đi xuống qua khu rừng lầy lội. Tuy nhiên, những người đầu tiên đến hiện trường là nhóm người đi xe máy tình nguyện. Video cho thấy một trong số họ chạy qua những tán cây và hét lên "Haj Agha, Haj Agha", khi anh ta hét lên gọi ông Raisi bằng ngôn ngữ thân mật.
Lực lượng vũ trang cho biết trong tuyên bố rằng chiếc trực thăng đã phát nổ, tạo thành một quả cầu lửa khi va chạm, sau đó cho biết cuộc điều tra sơ bộ không phát hiện dấu hiệu máy bay bị chơi xấu hay gài đạn.
Tuy nhiên, nhiều quan chức đặt câu hỏi liệu các quy trình an ninh có được tuân thủ hay không và tại sao tổng thống lại di chuyển bằng máy bay trong điều kiện thời tiết xấu như vậy.
Thi thể của Tổng thống Raisi và Ngoại trưởng Amirabdollahian được phát hiện gần đống đổ nát, trong tình trạng bị thiêu rụi đến mức không thể nhận dạng, những người chứng kiến hiện trường cho biết. Tổng thống Raisi được nhận ra nhờ chiếc nhẫn, còn Ngoại trưởng Amirabdollahian được xác định bằng chiếc đồng hồ đeo tay.
