Phát biểu tại tọa đàm “Tháo gỡ khó khăn, tăng trợ lực cho công nghiệp hỗ trợ” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 22/9, ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, (Bộ Công Thương) cho biết, trong gần 10 năm trở lại đây với sự quan tâm của Đảng, Chính phủ, các Bộ, ngành và các địa phương, ngành công nghiệp hỗ trợ của đã có những chuyển biến rất tích cực cả về số lượng doanh nghiệp cũng như sản phẩm.
Theo Tổng cục Thống kê, số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ hiện đạt khoảng 5.000 doanh nghiệp, các sản phẩm cũng đang cung cấp đủ trong nước và xuất khẩu đi một số thị trường trên thế giới, như dây cáp điện, hộp số, các linh kiện nhựa… Thị trường xuất khẩu chủ yếu là Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ.
Bên cạnh đó, số lượng doanh nghiệp tham gia làm nhà cung ứng cấp một cho các tập đoàn đa quốc gia lên tới 100 doanh nghiệp; cung ứng cấp hai, cấp ba là khoảng 700 doanh nghiệp. Trong đó, ở lĩnh vực điện tử, Samsung hiện có khoảng 50 doanh nghiệp là nhà cung ứng cấp một và khoảng 170 doanh nghiệp là nhà cung ứng cấp hai. Ở lĩnh vực cơ khí - ô tô cũng có khoảng 12 doanh nghiệp tham gia cung ứng cấp một cho Toyota.
“Điểm nổi bật là tỷ lệ nội địa hóa của các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ được cải thiện đáng kể. Cụ thể như trong lĩnh vực dệt may, da giày, tỷ lệ nội địa hóa khoảng 45 - 50%; cơ khí chế tạo đạt 15 - 20%; sản xuất, lắp ráp ô tô 5 - 20%, riêng đối với một số sản phẩm xe như xe tải và xe khách thì tỷ lệ này nội địa hóa này cao hơn”, ông Phạm Tuấn Anh nói.
 |
Để thâm nhập vào sâu hơn chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp phải đầu tư nâng cao giá trị của mình. Ảnh: Nguyễn Bằng |
Tuy nhiên, theo đại diện Cục Công nghiệp, ngành công nghiệp hỗ trợ vẫn còn một số hạn chế do các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ có giá trị gia tăng rất thấp trong chuỗi cung ứng. Nghiên cứu phát triển (R&D) tại các doanh nghiệp không được quan tâm đúng mức. Cuối cùng là mối liên kết giữa các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ với các doanh nghiệp FDI chưa chặt chẽ. Mặc dù trong thời gian vừa qua các Bộ, ngành, địa phương cũng đã nỗ lực trong việc kết nối các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước với các tập đoàn đa quốc gia.
Theo Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ thành phố Hà Nội (HANSIBA) Nguyễn Vân cho biết, thống kê của Sở Công Thương Hà Nội cho thấy, hiện có 300 doanh nghiệp hội viên HANSIBA, chiếm khoảng 1/3 số lượng doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn thành phố. Sau thời kỳ ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19, 9 tháng năm 2023, các doanh nghiệp trong HANSHIBA đã và đang phục hồi các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình, có những sự khởi sắc nhất định.
Theo ông Vân, về năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là những doanh nghiệp vừa và nhỏ, hiện đang thiếu nguồn vốn, công nghệ, và cần hỗ trợ cả về công tác xúc tiến thương mại, bán hàng. Thời gian vừa qua, HANSIBA cũng đồng hành với các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc thành lập những công ty liên doanh tư vấn phát triển công nghiệp hỗ trợ để chia sẻ lại kinh nghiệm tham gia vào chuỗi giá trị của các tập đoàn lớn trên thế giới, rút ngắn khoảng cách đào tạo, hướng đến việc đạt được các chứng chỉ toàn cầu, qua đó các doanh nghiệp tạo được sức mạnh và năng lực cạnh tranh nhất định để vươn ra thị trường thế giới, xuất khẩu các sản phẩm linh phụ kiện sản xuất tại Hà Nội và Việt Nam.
Nỗ lực vượt qua rào cản để tăng giá trị
Ông Nguyễn Quốc Cường - Giám đốc Công ty Cổ phần Hanel Xốp Nhựa (Hanel Plastics) cho biết, trong ba năm gần đây đã có những khó khăn hiện hữu như dịch chuyển chuỗi cung ứng, trong khi đó cạnh tranh thế giới rất là lớn. Đơn cử, đối với Samsung hút bụi, Samsung điện tử, Hanel Plastics đã cung cấp sản phẩm được khoảng 5 năm, sau đó họ chuyển nhà máy từ Quế Võ (Bắc Ninh) vào trong miền Nam thì Hanel Plastics cũng không thể đi theo được vì công ty quy mô bé. Hay Samsung Display trước đó đầu tư khá lớn (khoảng 4 tỷ USD) ở Yên Phong và Quế Võ (Bắc Ninh), chúng tôi cũng cung cấp được khá tốt cho họ, nhưng vừa rồi họ đã dừng.
“Đấy là những biến động của chuỗi cung ứng. Họ có thể đầu tư vào, họ có thể di chuyển, nhưng doanh nghiệp nội địa vẫn phải tiếp tục gồng mình “chiến đấu”, ông Cường cho hay. Theo ông Cường, năm 2023 có nhiều khó khăn, chiến lược của doanh nghiệp vẫn cố gắng giữ ổn định, sẵn sàng chờ đón qua giai đoạn suy thoái tiếp tục đón đầu cơ hội, chấp nhận lợi nhuận mỏng nhưng làm sao dòng tiền vẫn phải ổn định.
“Trong thời gian tới, Nhà nước, Bộ Công Thương cần thúc đẩy thu hút đầu tư nhiều hơn, tổ chức nhiều hơn các cơ hội kết nối, hội chợ xúc tiến thương mại để các doanh nghiệp trong nước có sự kết nối với các tập đoàn FDI. Giải pháp, quan trọng nhất là phải có sự liên kết trong nước, ở đây vai trò của Hiệp hội, Bộ Công Thương rất là quan trọng”, ông Cường cho hay.
Về phía doanh nghiệp, ông Cường cho rằng, doanh nghiệp phải xác định trước và chấp nhận những thách thức, suy nghĩ nâng tầm như thế nào, làm gì để có giá trị gia tăng cao trong chuỗi cung ứng. “Trước kia, Hanel Plastics làm gia công, đối tác đưa khuôn đến, mình mua máy rồi ép xốp ra xong bán lại, đấy là khâu giá trị gia tăng thấp. Gần đây, Hanel Plastics đã phải chuyển đổi, nâng giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng. Hanel Plastics xây dựng bộ phận R&D, có kỹ sư thiết kế sản phẩm, thiết kế khuôn, xây dựng nhà máy khuôn… để xử các khâu sẽ tạo ra giá trị gia tăng cao, ông nói.
Về năng lực cạnh tranh, ông Nguyễn Vân cho rằng, các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là những doanh nghiệp vừa và nhỏ, thiếu nguồn vốn, công nghệ, thậm chí cần hỗ trợ cả về công tác xúc tiến thương mại, bán hàng. Đồng hành với sự hỗ trợ của các cơ quan Nhà nước, các doanh nghiệp cũng phải “tự thân”, nâng cao năng lực tốt hơn, sản phẩm sản xuất ra phải đáp ứng được tiêu chuẩn của nhà cung cấp cho các doanh nghiệp đặt hàng.
Đồng quan điểm, theo ông Phạm Tuấn Anh, dù môi trường đầu tư của Việt Nam đã được cải thiện nhiều, song vẫn còn những điểm nghẽn mà thực sự cần phải tiếp tục được cải tiến. Cụ thể, Nghị định số 111/2015/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ được ban hành từ năm 2015 (Nghị định 111), đến nay đã 8 năm. Bộ Công Thương đã được Chính phủ giao sửa đổi Nghị định này từ năm 2020, tuy nhiên trong quá trình sửa đổi cũng gặp rất nhiều khó khăn, nhưng Bộ Công Thương vẫn kiên quyết và kiên trì sửa đổi, thuyết phục các cơ quan có liên quan để sớm trình lên Chính phủ trong thời gian sớm nhất.
“Điểm mới trong Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 111, đó là việc cấp bù lãi suất cho các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ. Về danh mục sản phẩm công nghiệp hỗ trợ đã bổ sung rất nhiều các sản phẩm mới phù hợp với xu thế hiện nay, hỗ trợ tốt hơn cho doanh nghiệp”- ông Phạm Tuấn Anh cho hay.
