Công nhân, lao động thiệt đủ đường vì bị trốn, chậm đóng BHXH
Theo số liệu thống kê số tiền các doanh nghiệp, đơn vị trốn đóng, chậm đóng Bảo hiểm xã hội (BHXH) giai đoạn 2016-2022 là khoảng gần 10.000 tỷ đồng mỗi năm. Trong năm 2022, chỉ riêng số doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng BHXH kéo dài 3 năm lên tới 56%, trên phạm vi cả nước có tới 198.000 doanh nghiệp đơn vị chậm đóng.
Báo cáo của Chính phủ cũng cho thấy, chỉ tính riêng số người lao động bị chậm đóng BHXH trong năm 2022 lên tới 2,6 triệu người, trong đó số tiền khó có khả năng thu hồi do doanh nghiệp đã giải thể, phá sản hoặc là chủ doanh nghiệp đã bỏ trốn là 2.500 tỷ đồng.
“Khi doanh nghiệp chậm, trốn đóng BHXH thì tất cả những quyền lợi của người lao động đều bị ảnh hưởng và người lao động sẽ không được chi trả các chế độ ốm đau, thai sản, bệnh nghề nghiệp, tai nạn lao động, hưu trí, tử tuất”, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thủy phản ánh.
 |
ĐBQH Đỗ Thị Việt Hà (đoàn Bắc Giang). Ảnh: Như Ý |
Từ thực tiễn của tỉnh Bắc Giang, đại biểu Quốc hội Đỗ Thị Việt Hà, Giám đốc Sở Tư pháp Bắc Giang cho biết, mặc dù Liên đoàn Lao động tỉnh đã rất tích cực. Song việc thực hiện cơ chế tổ chức công đoàn khởi kiện doanh nghiệp ra tòa án đối với hành vi nợ BHXH nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân lao động còn chưa thực sự hiệu quả do gặp 4 khó khăn lớn như sau:
Một là, khó khăn do quy định về thẩm quyền khởi kiện ra tòa án là của công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp. “Cán bộ công đoàn cơ sở là người được người sử dụng lao động tuyển dụng, trả lương nên rất khó thuyết phục họ đứng tên đại diện cho công đoàn cơ sở khởi kiện người sử dụng lao động”, bà Hà nêu.
Hai là, khó khăn do quy định một trong những thủ tục để công đoàn cơ sở khởi kiện doanh nghiệp là phải được sự ủy quyền của từng người lao động. Trong khi doanh nghiệp dừng sản xuất, người lao động đã đi làm ở nhiều doanh nghiệp khác. Vì vậy, công đoàn cơ sở gặp rất nhiều khó khăn để lấy được hàng trăm giấy ủy quyền của người lao động.
Ba là, trường hợp người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp đã xuất cảnh nên không có người đại diện để hòa giải với công đoàn cơ sở. Do đó không có căn cứ để tòa án ra quyết định công nhận kết quả hòa giải thành ngoài tòa án và tiến hành thi hành án.
Bốn là, khó khăn do điều kiện về tài sản của doanh nghiệp. Để đảm bảo thi hành thi hành án gần như không có bởi tài khoản gần như không có tiền. Nhà xưởng của các doanh nghiệp chủ yếu là thuê máy móc, tài sản đã thế chấp tại ngân hàng.
Đề xuất công đoàn các cấp có quyền khởi kiện
Để khắc phục tình trạng trên, bà Hà cho rằng, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) cần tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung một số biện pháp, chế tài như khấu trừ tiền nợ BHXH tại các tài khoản ngân hàng sau khi đã có thông báo đôn đốc của cơ quan bảo hiểm xã hội trong thời gian nhất định, có thể là 3 tháng. Đồng thời, công khai danh tính các đơn vị nợ BHXH trên các phương tiện thông tin đại chúng.
 |
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy. |
Cùng chung quan điểm, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Thủy cho rằng, nếu chỉ sửa Điều 13 của Luật BHXH sẽ không giải quyết được vấn đề hiện nay. Bởi vì vấn đề hiện nay liên quan đến quyền khởi kiện của công đoàn đang chịu sự ràng buộc của 4 đạo luật, bao gồm Luật BHXH, Luật Công đoàn, Bộ luật Tố tụng dân sự và Bộ luật Lao động.
“Chúng tôi thấy các công đoàn phản ánh là rất lúng túng trong triển khai thực hiện. Qua giám sát chúng tôi thấy rằng việc chỉ quy định cho công đoàn cấp cơ sở có quyền khởi kiện đối với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, chậm đóng sẽ không tránh khỏi tâm lý gây e ngại, bởi vì cán bộ công đoàn cấp cơ sở hưởng lương từ doanh nghiệp”, bà Thủy nói.
Điều ách tắc nhất hiện nay được Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp chỉ ra là quy định khi công đoàn đứng ra khởi kiện phải có sự ủy quyền của từng người lao động. Theo bà Thủy, quy định này sẽ không phù hợp, không khả thi đối với những doanh nghiệp có đông người lao động, có hàng nghìn công nhân. "Nhiều công đoàn cơ sở chia sẻ là việc đi lấy giấy ủy quyền của người lao động rất gian nan, nhất là đối với những doanh nghiệp đã dừng hoạt động, người lao động đã trở về quê hoặc chuyển việc khác", Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp phản ánh.
Do đó bà Thủy đề nghị cần sửa các quy định của pháp luật một cách đồng bộ. Trong đó đề nghị là giao cho công đoàn các cấp có quyền đứng ra khởi kiện chứ không chỉ là công đoàn cấp cơ sở như hiện nay. Khi công đoàn đứng ra khởi kiện thì không cần phải có ủy quyền của người lao động.
