Theo các nhà khoa học, Sao La quý hiếm tới mức gần như chưa một nhà sinh vật học nào trực tiếp chạm trán với chúng trong tự nhiên, các hình ảnh thu được đều qua hệ thống theo dõi bằng công nghệ.
Kể từ khi được phát hiện vào năm 1992, chỉ khoảng 10 cá thể Sao La được bắt giữ, đều bởi người dân tại Lào và Việt Nam. Do thiếu các chuyên gia và sự chăm sóc đặc biệt nên thời gian Sao La sống lâu nhất sau khi bị bắt là vài tháng.
Lần cuối cùng một cá thể Sao La bị bắt giữ là năm 2010 tại một ngôi làng của Lào và chết trong vòng một tuần sau đó.
Các nhà nghiên cứu sinh vật cũng chỉ chụp được ảnh bằng máy bẫy ảnh của loài này trong tự nhiên 5 lần kể từ khi nó được phát hiện cách đây 25 năm, gồm 2 lần tại Lào và 3 lần tại Việt Nam.
Hình ảnh gần đây nhất của Sao La, được ghi nhận bởi máy bẫy ảnh do Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) lắp đặt, là năm 2013 tại một khu bảo tồn Sao La, miền Trung Việt Nam.
Đó là hình ảnh đầu tiên của loài này sau 15 năm. Sao La rất khó tìm kiếm, sống trong những khu rừng rậm rạp, tại các nơi xa xôi và khó tiếp cận. Cùng với sự bí ẩn của mình, Sao la được đặt tên là “Kỳ Lân” của châu Á.
Thời gian qua, mặc dù có nhiều thành công trong bảo tồn sinh cảnh của Sao La tại dãy Trường Sơn, nơi giáp ranh giữa Lào và Việt Nam nhưng việc săn bắt các loài hoang dã cho mục đích thương mại vẫn diễn ra tràn lan, khiến loài này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.
Ông William Robichaud, điều phối viên Nhóm các nhà Nghiên cứu Sao La cho biết: “Không còn nhiều thời gian cho Sao La nữa. Nhân giống một loài ít được biết tới và khó nắm bắt như Sao La tất nhiên sẽ gặp rất nhiều thách thức, nhưng nếu chúng ta không hành động thì mức độ rủi ro sinh tồn cho loài này còn lớn hơn.
Với sự hỗ trợ và chuyên môn của những tổ chức bảo tồn, các vườn thú có mục tiêu bảo tồn hàng đầu trên thế giới và chính phủ hai quốc gia, chúng tôi đã có sự hậu thuẫn tốt để tạo ra sự thay đổi trước khi quá muộn.”
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, hợp tác cùng SWG, đã lựa chọn Vườn Quốc gia Bạch Mã làm trung tâm nhân giống Sao La đầu tiên trên thế giới. Trung tâm tại Bạch Mã hiện đang được xây dựng, dự kiến sẽ đi vào hoạt động cuối năm 2017 hoặc đầu năm 2018.
Tiến sỹ Văn Ngọc Thịnh, Giám đốc WWF Việt Nam chia sẻ: “Chúng tôi đang chạy đua với thời gian để bảo vệ loài Sao La và nỗ lực hết sức để bảo vệ sự sống còn của chúng qua chương trình nhân giống và tăng cường nỗ lực thực thi pháp luật nhằm loại bỏ săn bắt, buôn bán động vật hoang dã và phá hủy sinh cảnh.
Các nhà sinh vật học và đối tác của SWG hiện đang thử nghiệm nhiều phương pháp nhằm phát hiện loài Sao la, từ phương pháp “thử-và-đúng” như lắp đặt hệ thống máy bẫy ảnh, tới các biện pháp mới hơn như xác định DNA.
