"Con tàu" cải cách giáo dục đang lao nhanh về phía trước

Chiều 14/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát chuyên đề “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông”.

Phát biểu tại phiên họp, ông Nguyễn Kim Sơn - Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) - thay mặt cho ngành và toàn thể giáo viên, cán bộ và học sinh “bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội” vì sự quan tâm, tinh thần trách nhiệm cao của Quốc hội trước đất nước và nhân dân.

“Chúng tôi thực sự thấy vui mừng vì những gì ngành giáo dục làm trong thời gian qua đã được ghi nhận với những đánh giá dẫu còn chừng mực, thận trọng của đoàn giám sát”, ông Sơn nói.

Điều đáng quý nhất, theo "tư lệnh" ngành giáo dục, sau đợt giám sát này, nhiều thành viên trong đoàn giám sát cũng bày tỏ rằng đã có nhiều điều chỉnh cách nhìn về ngành giáo dục và có sự cảm nhận lạc quan hơn và tươi sáng hơn về trường học và về giáo dục. Theo Bộ trưởng Sơn, đây là cuộc đổi mới có chiều sâu, toàn diện và triệt để nhất so với các lần đổi mới trước đây đã thực hiện, kể từ giữa thế kỷ 20. Nó khác về tư tưởng chỉ đạo, về tinh thần và triết lý giáo dục, mục tiêu, phương pháp, cách thức…

Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn.

“Trong đó lấy phát triển toàn diện con người làm chỉ hướng, trên cơ sở đó cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, làm khởi đầu để có những thế hệ con người Việt Nam mới biết sống và sống hạnh phúc và cùng nhau truy cầu hạnh phúc cho cả cộng đồng, cho sự phát triển đất nước”, ông Sơn bày tỏ.

Theo Bộ trưởng, sự kỳ vọng vào đổi mới rất lớn, nhiệm vụ rất nặng nề, cường độ và tốc độ đổi mới rất nhanh, phương pháp có nhiều điều phi truyền thống, điều kiện triển khai khó khăn mọi bề…

“Theo chúng tôi tìm hiểu thì cả thế giới hầu như không có quốc gia nào vừa chống dịch, duy trì hoạt động giáo dục, tất cả chỉ cố gắng cốt sao cho được bình thường, lại đi tiến hành cải cách giáo dục tại thời đoạn ngặt nghèo sống chết đó”, ông Sơn nói.

“Nhưng con tàu cải cách giáo dục của chúng ta đang lao nhanh về phía trước, chỉ có đường tiến không có đường lui. Vì vậy, trong mục tiêu kép, nhiệm vụ kép, đạt được những gì như báo cáo đã ghi nhận, đó là một nỗ lực phi thường của hàng triệu giáo viên và học sinh”, Bộ trưởng cho hay.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ GD&ĐT điều chỉnh Thông tư 25 về việc chọn sách; đang cải thiện việc kiểm soát quá trình biên soạn, thử nghiệm sách, chất lượng của việc thẩm định sách, việc hướng dẫn giáo viên cũng đã và đang được điều chỉnh dần.

Các hoạt động xuất bản và phát hành sách giáo khoa (SGK) của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã và đang được điều chỉnh mạnh trong vài năm trở lại đây, theo hướng tăng chất lượng sản phẩm, giảm giá thành sách và tăng các biện pháp hỗ trợ học sinh. Đặc biệt là lưu ý giảm giá thành, giảm tỷ lệ chiết khấu, chi phí phát hành…

Năm 2023 này, Nhà xuất bản này đã tổ chức tặng trên một triệu bản sách giáo khoa bộ mới cho học sinh các tỉnh vùng khó khăn. “Chính phủ cũng đang chỉ đạo tháo gỡ khó khăn trong việc xuất bản sách giáo khoa dạy tiếng các dân tộc thiểu số, tháo gỡ khó khăn trong xuất bản tài liệu giáo dục địa phương”, ông Sơn nói.

Quan trọng nhất là đủ giáo viên, thu nhập đủ sống

Đáng lưu ý, Bộ trưởng viện dẫn kiến nghị của đoàn giám sát là "nghiên cứu, trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương về việc giao Bộ GD&ĐT chuẩn bị nội dung một bộ sách giáo khoa của Nhà nước”…

“Chúng tôi một lần nữa đề nghị đoàn giám sát và Ủy ban Thường vụ Quốc hội hết sức cân nhắc điều này, cân nhắc bỏ điều này khỏi nội dung Nghị quyết”, ông Sơn bày tỏ.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn tại phiên họp. Ảnh: QH.

Theo Bộ trưởng, dường như vẫn đang còn tồn tại những quan điểm khác nhau về bản chất và vai trò của sách giáo khoa trong hoạt động dạy và học theo chương trình mới.

Nhà nước (Bộ GD&ĐT) nắm và trông coi chương trình thống nhất toàn quốc, đó là nội dung lõi của giáo dục, là pháp lệnh, còn sách giáo khoa là học liệu, là công cụ, là cái hỗ trợ giáo viên để chuyển tải chương trình, thực hiện các yêu cầu môn học.

“Chương trình là duy nhất, thống nhất, học liệu là đa dạng và linh hoạt, vậy có cần một bộ SGK - tức một bộ học liệu của nhà nước hay không? Trong số hàng trăm bài giảng trên truyền hình, giáo viên đã dạy theo chương trình với sự chuẩn bị riêng, không theo bất cứ bộ sách giáo khoa nào. Vậy có cần Quốc hội phải thông qua việc giao Bộ GD&ĐT chuẩn bị nội dung cho một bộ học liệu hay không?”, ông Sơn đặt vấn đề.

Bộ trưởng GD&ĐT cảm ơn đoàn giám sát đã rất quan tâm tới một vấn đề nóng của giáo dục để hỗ trợ, nhưng theo ông, cách quan tâm này liệu đã phù hợp với sách giáo khoa với tư cách tồn tại mới?

“Điều này không phải vấn đề kỹ thuật hay vấn đề quản lý, mà liên quan tới tinh thần cốt lõi của đổi mới. Bộ GD&ĐT đang ra sức hướng dẫn, điều chỉnh, yêu cầu giáo viên thay đổi quan niệm về sách giáo khoa, thay đổi cách mà giáo viên sử dụng sách giáo khoa và coi đó là trọng tâm của đổi mới phương pháp dạy học.

Việc này không chỉ ảnh hưởng lớn tới chủ trương xã hội hóa trong việc biên soạn và phát hành sách giáo khoa, mà còn hệ trọng hơn nó có thể tác động tới tinh thần đổi mới mà toàn ngành đang hướng tới về mặt phương pháp”, ông Sơn khẳng định.

Theo ông, nếu lo lắng về an toàn an ninh sách giáo khoa thì điều này cũng không thành vấn đề, vì Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, doanh nghiệp 100% vốn nhà nước đang nắm bản quyền 2 bộ sách giáo khoa. Sách giáo khoa cho các lớp 5-9-12 là những bộ sách cuối cùng cũng đã soạn xong và đang thẩm định…

“Hiện nay tất cả các môn học còn lại đều đã có một số sách được các tập thể và cá nhân biên soạn, vậy thì tổ chức chuẩn bị nội dung một bộ sách không giải quyết được mấy vấn đề”, ông Sơn nêu quan điểm.

Bộ trưởng kiến nghị, ngoài nghị quyết giám sát chuyên đề này, nên có nghị quyết riêng để thúc đẩy đổi mới giáo dục.