“Họ gửi phiếu đến nhà cùng phong bì đã trả sẵn cước phí. Mình chọn xong thì cho vào phong bì, ký tên rồi bỏ vào thùng thư hoặc thùng bỏ phiếu quanh khu. Khi nhận được phiếu, bang sẽ báo cho mình qua tin tin nhắn hoặc email, và thông báo là phiếu của mình đã được kiểm hoặc có lỗi gì không…”, anh Dong Ngo nói.
Trong tổng số 538 phiếu đại cử tri, bang California có nhiều nhất - 54 phiếu. “Phiếu đại cử tri cho phép các bang dù lớn hay nhỏ đều có tiếng nói tương đương để đảm bảo tính “dân chủ” cao nhất. Nếu chỉ tính phiếu phổ thông thì một ứng viên chỉ cần giành nhiều phiếu nhất ở vài bang có dân số lớn nhất là thắng rồi”, anh Dong Ngo giải thích. Về kinh tế, bang California mạnh nhất nước Mỹ, thu nhập bình quân hơn 70.000 USD/người (bang có dân số gần 40 triệu); ở riêng vùng vịnh San Francisco là 90.000 USD/người.
 |
 |
Cử tri bang California thường bỏ phiếu qua bưu điện. Ảnh: Dong Ngo |
Về mặt diện tích đất, bang Alaska lớn gần bằng tổng các bang còn lại (trừ Hawaii), nhưng chỉ có khoảng 700.000 người, chưa bằng dân số một thành phố của California. Các bang Alaska, Delaware, Bắc Dakota, Nam Dakota, Vermont và Wyoming cùng có số phiếu đại cử tri ít nhất - 3 phiếu.
Tầm quan trọng của đại cử tri, bang chiến trường
Phiếu đại cử tri có thể dẫn tới tình trạng ứng viên thắng về số phiếu đại cử tri (và trở thành tổng thống) dù thua về số phiếu phổ thông. Đây là trường hợp của ông George W. Bush và ông Donald Trump. Năm 2000, ông George W. Bush nhận được 50,4 triệu phiếu phổ thông, ít hơn khoảng 500.000 phiếu so với đối thủ Al Gore. Tuy nhiên, ông Bush thắng ở những bang có số đại cử tri cao, thu về tổng cộng 271 phiếu đại cử tri. Năm 2016, bà Hillary Clinton giành được nhiều hơn ông Trump gần 3 triệu phiếu phổ thông, nhưng chỉ có 227 phiếu đại cử tri, trong khi đối thủ giành được 304 phiếu.
 |
Bé trai ở khu vực vịnh San Francisco (bang California), quê của ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris, dán sticker bỏ phiếu bầu cử tổng thống Mỹ. Ảnh: Dong Ngo |
Cách tính đại cử tri hầu hết là “được ăn cả”, nghĩa là nếu thắng ở bang nào thì được toàn bộ phiếu đại cử tri của bang đó. Riêng hai bang Nebraska và Maine không làm như vậy. Ở hai bang này, ứng viên tổng thống thắng toàn bang nhận được 2 phiếu đại cử tri, còn người thắng tại từng hạt bầu cử nhận được 1 phiếu đại cử tri. “Nếu không có hệ thống phiếu đại cử tri thì đảng Cộng hòa khó có thể chiến thắng. Vì vậy, các bang chiến trường mới quan trọng”, anh Dong Ngo nói.
Do hai ứng viên Kamala Harris và Donald Trump đang “ngang cơ” nhau về độ thu hút cử tri, nên nhóm cử tri độc lập và 7 bang chiến địa (Arizona, Bắc Carolina, Georgia, Nevada, Michigan, Pennsylvania, Wisconsin) có thể quyết định kết quả chung cuộc của cuộc đua tới Nhà Trắng. “Nếu chiến thắng ở bang Pennsylvania, bà Kamala Harris sẽ thắng chung cuộc”, anh Dong Ngo nhận định.
Theo anh, người Việt ở Mỹ thường bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa. Đảng này có truyền thống phản đối phá thai, ủng hộ hình phạt tử hình, nhấn mạnh chế độ gia tộc truyền thống (phản đối hôn nhân đồng giới, quyền LGBT, di dân bất hợp pháp, kiểm soát súng đạn…). Đảng này cũng có các chính sách ưu tiên lợi ích quốc gia, không tin tưởng Liên Hợp Quốc. Hiện nay, đảng Cộng hòa được cho là bảo thủ hơn về mặt xã hội và tự do hơn về mặt kinh tế.
Số đại cử tri luôn là 538, nhưng số lượng chia cho mỗi bang có thể thay đổi theo điều tra dân số, 4-8 năm một lần (số chia hiện thời có giá trị đến năm 2028). Con số 538 sẽ thay đổi - tăng lên nếu Mỹ có bang mới, hoặc giảm đi nếu có chuyện sáp nhập.
“Hiện nay, Mỹ có một số lãnh thổ không phải là bang, như Guam, Puerto Rico… Phiếu của những người ở đây chỉ mang tính phổ thông và có ít giá trị về mặt bầu tổng thống”, anh Dong Ngo nói. Đã có những cuộc tranh luận xung quanh chuyện để Puerto Rico, vùng lãnh thổ chưa hợp nhất trên biển Caribe, trở thành bang thứ 51 của Mỹ.
