Ngày 14/6, Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc diễn ra tại Côn Minh, Vân Nam, Trung Quốc theo đề xuất của ASEAN khi các ngoại trưởng thảo luận về vấn đề biển Đông tại Hội nghị hẹp các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN hồi tháng 2.
Tăng cường hợp tác ASEAN - Trung Quốc
Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết, dưới sự đồng chủ trì của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan, hội nghị tập trung thảo luận hai nội dung chính là quan hệ ASEAN - Trung Quốc và vấn đề biển Đông. Các bộ trưởng thảo luận phương hướng, biện pháp tiếp tục thúc đẩy hợp tác ASEAN - Trung Quốc trên tất cả các lĩnh vực, bao gồm chính trị, an ninh, kinh tế, văn hóa, xã hội và hợp tác phát triển. ASEAN và Trung Quốc nhất trí phấn đấu đạt kim ngạch thương mại hai chiều 1.000 tỷ USD năm 2020 so với 470 tỷ USD năm 2015.
Các bộ trưởng nhất trí triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động 2016 - 2020; tích cực phối hợp tiến hành các hoạt động kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ đối thoại trong năm 2016, nhất là chuẩn bị cho Hội nghị Cấp cao Kỷ niệm ASEAN - Trung Quốc vào tháng 9 tại thủ đô Vientiane của Lào, trong đó có việc soạn thảo Tuyên bố chung Cấp cao Kỷ niệm và Tuyên bố ASEAN - Trung Quốc về hợp tác nâng cao năng lực sản xuất; tăng cường phối hợp và hợp tác thông qua các cơ chế của ASEAN nhằm xử lý những thách thức chung, góp phần duy trì hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực, kể cả ở biển Đông.
Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh khẳng định, Việt Nam và ASEAN hết sức coi trọng quan hệ với Trung Quốc, nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của Quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN - Trung Quốc đối với hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương; hoan nghênh các kết quả hợp tác hai bên thời gian qua. Đồng thời đề xuất định hướng đẩy mạnh hợp tác thời gian tới, cụ thể là: thực hiện hiệu quả Kế hoạch hành động 2016 - 2020, kể cả huy động nguồn lực phù hợp để thực hiện; tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như kinh tế, thương mại, đầu tư, kết nối, môi trường, biến đổi khí hậu, nông nghiệp, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, nhất là ở tiểu vùng sông Mekong; tăng cường phối hợp trong xử lý các thách thức an ninh chung ở khu vực, kể cả ở biển Đông…
Đẩy mạnh thực hiện DOC, sớm hình thành COC
Về vấn đề biển Đông, các bộ trưởng ASEAN nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không, coi đây là lợi ích, trách nhiệm chung của các nước, trước hết là ASEAN và Trung Quốc. Đồng thời bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến phức tạp gần đây và đang diễn ra ở biển Đông, nhất là việc bồi đắp, tôn tạo, xây dựng quy mô lớn các bãi đá, quân sự hóa các đảo nhân tạo và các hành động khẳng định chủ quyền không dựa trên luật pháp quốc tế.
Trước tình hình phức tạp đó, các bộ trưởng đề nghị ASEAN và Trung Quốc thể hiện quyết tâm chính trị và nỗ lực hơn nữa để bảo đảm hòa bình, an ninh ở biển Đông, tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, nhất là tôn trọng các tiến trình pháp lý và ngoại giao, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, tự kiềm chế, không tiến hành các hoạt động làm phức tạp thêm tình hình, nhất là không quân sự hóa.
Các bộ trưởng cũng đề nghị ASEAN và Trung Quốc đẩy mạnh triển khai các biện pháp xây dựng lòng tin và ngoại giao phòng ngừa, nhất là thực hiện hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC), sớm hình thành Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC). Hai bên hoan nghênh kết quả của Cuộc họp các quan chức cao cấp ASEAN - Trung Quốc lần thứ 12 về thực hiện DOC vừa qua tại Hạ Long, Quảng Ninh.
Hai bên cũng tái khẳng định cam kết triển khai đầy đủ, hiệu quả DOC, sớm hình thành COC nhằm tăng cường hiểu biết, tin cậy và thúc đẩy hợp tác chung trên thực tế, quản lý tranh chấp, ngăn ngừa xung đột, góp phần duy trì hòa bình, ổn định, an ninh trên biển Đông, nhất là tăng cường trao đổi để có những tiến triển thực chất trong việc thực hiện DOC, xây dựng COC. Các bộ trưởng cũng nhất trí sớm hoàn tất dự thảo Tuyên bố về cam kết thực hiện Bộ quy tắc về tránh va chạm bất ngờ trên biển để trình Cấp cao Kỷ niệm thông qua cũng như vận hành đường dây nóng giữa các quan chức ngoại giao về xử lý các vấn đề nảy sinh ở biển Đông.
Về vấn đề biển Đông, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh kêu gọi ASEAN và Trung Quốc tăng cường đối thoại và hợp tác để xử lý vấn đề biển Đông, tuân thủ các cam kết bằng những hành động cụ thể, nhất là giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp luật pháp quốc tế. Đồng thời đề nghị ngừng các hành động làm phức tạp thêm tình hình và thúc đẩy để có những tiến triển trong đàm phán song phương về phân định trên biển…
Tàu sân bay Trung Quốc sẽ xuất hiện ở vùng biển tranh chấp
Theo các chuyên gia về an ninh châu Á-Thái Bình Dương công tác tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (Mỹ), đến năm 2030, Trung Quốc sẽ có các cụm tàu sân bay tấn công, thể hiện khả năng hiện diện gần như thường xuyên, khiến các nước láng giềng e sợ. Đối với các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền lãnh thổ trên biển Đông, đây sẽ là nhân tố thay đổi cuộc chơi. Sẽ có một cụm tàu sân bay tấn công gần như luôn luôn xuất hiện ở vùng biển tranh chấp hoặc phóng tới đó trong vòng nửa ngày. Các chuyên gia của Trung tâm nhận định, dù Trung Quốc có chiếm đoạt lãnh thổ hay đàm phán chia sẻ tài nguyên biển với một số hoặc tất cả những nước khác có tuyên bố chủ quyền ở biển Đông thì biển Đông sẽ gần như trở thành một cái hồ của Trung Quốc, giống như vùng Caribe hoặc vịnh Mexico đối với Mỹ hiện nay.
