Ông Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược ngoại giao - Học viện Ngoại giao, nhận định như trên khi trao đổi với phóng viên Tiền Phong về vụ Thổ Nhĩ Kỳ ngày 24/11 bắn hạ một báy bay ném bom và một máy bay cứu hộ của Nga mà Ankara cáo buộc vi phạm không phận của họ. Ông Thái cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ dám làm việc này là vì có NATO chống lưng. Sự việc cũng cho thấy những bất đồng trong cách tiếp cận để giải quyết tình hình ở Syria.
Đốm lửa giữa rừng khô
Theo ông Thái, khi Nga tấn công IS ở khu vực biên giới Syria giáp với Thổ Nhĩ Kỳ, việc các máy bay liên lục dội bom đã ảnh hưởng đến lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ, cắt đứt nguồn dầu lửa giá rẻ mà IS bán chui cho họ. Một nguyên nhân khác là quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với một số lực lượng tại chỗ, vì trên thực tế, Thổ Nhĩ Kỳ đang ủng hộ một số lực lượng du kích người Turk chống chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad và chống Nga. Vì thế, khi Nga tấn công vào khu vực biên giới, Thổ Nhĩ Kỳ đã phản ứng và đỉnh điểm là vụ bắn hạ máy bay.
Vụ việc cũng cho thấy cách tiếp cận khác nhau của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ với vấn đề Syria, ông Thái nhận định. Nga không muốn để lại bất kỳ khu vực nào cho IS và lực lượng chống chính quyền Assad và IS. Ngược lại, Thổ Nhĩ Kỳ muốn giữ một hành lang an toàn và không muốn Nga tấn công vào khu vực gần biên giới của họ. Ông cho rằng, vụ việc cho thấy chính sách hai mặt của Thổ Nhĩ Kỳ, khi nước này đang ngụy trang và có sự dung túng nhất định, đặc biệt là cho hoạt động buôn bán dầu mỏ trên thị trường đen. “Đằng sau cuộc chiến chống IS là những mục đích khác nhau và điều này cực kỳ nguy hiểm”, ông Thái nói.
Đánh giá về những diễn biến sắp tới ở khu vực, ông Thái cho rằng, vụ việc lần này nghiêm trọng vì có tổn thất về người. Không chỉ chiếc máy bay đầu tiên bị bắn, một trong 3 chiếc trực thăng được cử đi cứu hộ cũng bị bắn rơi. Ông Thái nói rằng, đây thực sự là cú sốc đối với Nga và Tổng thống Nga Vladimir Putin, đặc biệt sau khi chiếc máy bay dân sự A321 bị khủng bố bằng thuốc nổ vỡ tan tành hôm 31/10, khiến 224 người trên khoang thiệt mạng. Vì thế, ông Putin chắc chắn sẽ trả đũa.
Ở mức độ nhẹ, các bên sẽ kiềm chế, thỏa hiệp. Nhưng ông Thái cho rằng, khả năng này khó xảy ra vì Nga phải chịu thiệt hại về người, khi một phi công nhảy dù khỏi máy bay đã thiệt mạng. Việc phi công bị bắn chết cho thấy có bàn tay của lực lượng phiến quân mà Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn, ông nói.
Khả năng thứ hai là Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ cắt đứt quan hệ và các máy bay của Nga sẽ tấn công tất cả những lực lượng mà Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn. Khả năng thứ ba là Nga sẽ đưa bộ binh vào chiến đấu. Ông Thái cho rằng, không thể loại trừ khả năng này, và điều đó nếu xảy ra sẽ khiến nguy cơ chiến tranh tăng lên đáng kể.
Tuy nhiên, theo ông Thái, vẫn cần quan sát thêm vì tình hình hiện nay ở Syria quá phức tạp, rất khó có đủ thông tin để đánh giá hết vấn đề. Vụ máy bay Nga bị bắn rơi “giống như đốm lửa bùng lên giữa rừng khô”, ông Thái nói.
Nga trừng phạt kinh tế
Sau vụ bắn rơi máy bay, Nga tuyên bố sẽ đáp trả kinh tế thông qua thương mại và du lịch. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ hôm qua nói rằng, nước này không muốn căng thẳng leo thang, rằng việc họ bắn rơi máy bay của Nga gần biên giới Syria chỉ đơn giản là để bảo vệ an ninh của họ và “quyền lợi của những người anh em” ở Syria, BBC đưa tin. Nhưng hãng tin Nga RIA-Novosti dẫn lời Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev hôm qua tuyên bố sẽ dừng những dự án chung quan trọng, và các công ty Thổ Nhĩ Kỳ có thể mất thị phần ở Nga. Chính phủ Nga vừa đưa ra khuyến cáo người dân không đi du lịch Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ là điểm đến của rất đông người Nga. Hãng lữ hành Natali Tours lớn nhất của Nga đã hoãn tất cả các chương trình đưa khách sang Thổ Nhĩ Kỳ.
Không chỉ thế, Nga đã cắt đứt liên lạc quân sự với Thổ Nhĩ Kỳ và tuyên bố các máy bay chiến đấu của họ sẽ hộ tống máy bay ném bom ở Syria, và Mátxcơva đang triển khai hệ thống tên lửa chống máy bay S-400 mạnh nhất của họ đến Syria. Tổng thống Vladimir Putin hôm qua cáo buộc các lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ khuyến khích “Hồi giáo hóa” xã hội Thổ Nhĩ Kỳ, điều mà ông Putin gọi là vấn đề nghiêm trọng hơn việc bắn hạ máy bay của Nga.
Đang muốn tạo liên minh rộng lớn hơn chống IS, Tổng thống Mỹ Barack Obama và Tổng thống Pháp Francois Hollande kêu gọi Nga tập trung vào nhóm cực đoan và thúc giục Mátxcơva và Ankara không để tình hình leo thang, BBC đưa tin. Thủ tướng Đức Angela Merkel nói rằng, vụ bắn máy bay Nga làm phức tạp hơn những nỗ lực để tìm ra giải pháp chính trị ở Syria, và rằng cần làm mọi việc để tránh tình hình leo thang.
Trong khi đó, một phi công Nga mất tích sau khi máy bay bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ khi đang tham gia chiến dịch không kích ở Syria đã được lực lượng đặc biệt Nga giải cứu trong chiến dịch kéo dài 12 giờ. Phi công này hiện “sống khỏe”, RIA-Novosti đưa tin. Cơ phó của chiếc máy bay bị bắn hạ và một lính thủy trên chiếc máy bay cứu hộ đã bị bắn chết. Vẫn chưa rõ điều gì đã xảy ra với thi thể của người phi công bị bắn khi đang nhảy dù khỏi máy bay cháy. EPA đưa tin, hôm qua xuất hiện đám đông biểu tình trước Đại sứ quán Thổ Nhĩ Kỳ ở Mátxcơva.
Phi công Nga nói không nhận được cảnh báo
Konstantin Murakhtin, cơ trưởng chiếc Su-24 bị máy bay F-16 của Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ tại biên giới Syria nói với truyền hình Nga rằng, máy bay của anh không vi phạm Thổ Nhĩ Kỳ và không nhận được cảnh báo trước khi bị bắn rơi. Phi công Murakhtin đang ở căn cứ không quân Hmeymim của Nga đóng tại Syria, BBC đưa tin đêm 25/11.
