Trước khi chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 5/11 vừa qua, ông Trump đã có một danh sách dài các hành động hành pháp mà ông nói muốn thực hiện vào ngày đầu tiên nếu ông trở lại Nhà Trắng.
Hơn 200 lần nhắc về 41 cam kết
Trong quá trình vận động tranh cử, ông Trump đã đưa ra 41 lời hứa khác nhau về những gì ông muốn làm trong ngày đầu tiên làm tổng thống và đã nhắc đến những cam kết đó hơn 200 lần, theo phân tích của The Washington Post từ các bài phát biểu của ông từ khi ra mắt chiến dịch vào tháng 11/2022 đến tháng 9/2024.
Mặc dù các ứng cử viên tổng thống thường tuyên bố kế hoạch cho ngày đầu tiên của họ tại Nhà Trắng, ông Trump đặc biệt nhấn mạnh vào chiến thuật này khi đứng sau máy nhắc chữ. Các đề xuất của ông thường bao gồm việc mở rộng quyền lực của văn phòng tổng thống vượt xa các đời tổng thống trước đó, bao gồm chính ông, từng áp dụng.
Trong số hơn 200 lần nhắc về 41 cam kết, ông Trump tới vấn đề giáo dục 82 lần (như cắt giảm kinh phí cho các trường dạy những gì ông mô tả là “lý thuyết chủng tộc quan trọng” và “sự điên rồ về giới tính chuyển giới”), về nhập cư 74 lần (như “cuộc trục xuất lớn nhất trong lịch sử Mỹ”), về năng lượng 41 lần (như “hủy bỏ quy định về xe điện của Tổng thống Joe Biden”), chuyển giới 25 lần (như sẽ “giữ cho nam giới đứng ngoài các môn thể thao dành cho nữ giới”), các vấn đề khác 33 lần.
Theo các chuyên gia pháp lý, nhiều lời hứa của ông Trump vượt quá thẩm quyền của một tổng thống theo Hiến pháp. Thậm chí một số lời hứa nằm trong thẩm quyền của tổng thống cũng sẽ phải đối mặt với những thách thức pháp lý hoặc hậu cần khiến chúng gần như không thể thực hiện được trong thời gian ngắn.
Nhưng ông Trump đã cố gắng vượt qua các rào cản này trước đây và có thể sẽ thử lại trong nhiệm kỳ thứ hai. Cuối năm ngoái, khi bị yêu cầu cam kết không lạm dụng quyền lực nếu trở lại Nhà Trắng, ông Trump nói rằng ông sẽ không trở thành một nhà độc tài “ngoại trừ trong ngày đầu tiên trở thành tổng thống”, với cam kết đóng cửa biên giới phía Nam và mở rộng khai thác dầu.
“Rất nhiều nhưng không phải tất cả những gì ông Trump muốn làm vào ngày đầu tiên là bất hợp pháp hoặc không khả thi”, Steve Vladeck, một chuyên gia về luật hiến pháp tại Trung tâm Luật của Đại học Georgetown, nói.
Ông Trump cũng đã đưa ra nhiều lời hứa trong chiến dịch tranh cử năm 2016. Vào ngày đầu tiên tại Nhà Trắng, ông đã ký một sắc lệnh chủ yếu mang tính biểu tượng để bắt đầu nỗ lực dỡ bỏ Đạo luật Chăm sóc sức khỏe và yêu cầu tạm ngừng tất cả các quy định của chính phủ đang chờ xử lý để chính quyền của ông xem xét.
Ông cũng đã hủy bỏ kế hoạch giảm phí đối với một số khoản vay thế chấp liên bang. Ngay sau đó, ông đã đưa ra các chính sách quyết liệt hơn, như hạn chế nhập cảnh từ các quốc gia có nhiều dân số theo đạo Hồi.
Karoline Leavitt, phát ngôn viên của chiến dịch Trump, tuyên bố rằng, ông Trump “đã thực hiện những lời hứa của nhiệm kỳ đầu tiên để xây dựng bức tường, tái thiết nền kinh tế và làm cho nước Mỹ được tôn trọng trên trường quốc tế, và ông ấy cũng sẽ thực hiện các lời hứa đó trong nhiệm kỳ thứ hai”.
 |
Ông Donald Trump đã đưa ra 41 cam kết cụ thể để thực hiện trong ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng. Ảnh: The Washington Post. |
Về nhập cư
Ông Trump tập trung chiến dịch năm 2016 của mình vào luận điệu chống nhập cư, và ông làm điều tương tự trong năm nay. Ông đã đưa ra nhiều lời hứa “ngày đầu tiên” liên quan đến chủ đề này hơn bất kỳ chủ đề nào khác, theo phân tích của The Washington Post.
Hai lời hứa ông nhắc đến thường xuyên nhất - “bắt đầu chiến dịch trục xuất lớn nhất trong lịch sử Mỹ” và “xóa bỏ mọi chính sách biên giới mở của chính quyền Biden” - cho thấy một cuộc trấn áp mạnh mẽ đối với người nhập cư trái phép. Nhưng ông không cung cấp nhiều chi tiết về các hành động cụ thể mà ông sẽ thực hiện khi trở lại Nhà Trắng.
Các tổng thống có quyền hạn lớn trong việc định hình chính sách nhập cư theo Hiến pháp và luật nhập cư liên bang, vì vậy không ngạc nhiên khi ông Trump nhấn mạnh cam kết về vấn đề này, đặc biệt vì tầm quan trọng của nó đối với cử tri.
Tuy nhiên, các tổng thống phải tuân theo việc bảo vệ hiến pháp như quyền được xử lý công bằng khi thực hiện chính sách nhập cư. Lời hứa trục xuất hàng loạt của ông sẽ phải đối mặt các thách thức pháp lý về mặt này, cũng như những khó khăn về hậu cần khiến việc trục xuất quy mô lớn ngay lập tức là không khả thi. Các nhà vận động cũng lên án kế hoạch này là vô nhân đạo.
Một lời hứa khác của ông Trump về nhập cư là chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh, một nguyên tắc cơ bản của quyền công dân Mỹ được đảm bảo trong Tu chính án thứ 14. Các chuyên gia đồng thuận rằng, một động thái như vậy sẽ đòi hỏi phải sửa đổi Hiến pháp do Quốc hội đề xuất và được ba phần tư các bang phê chuẩn.
Và ngay cả nếu ông Trump cố gắng loại bỏ quyền công dân theo nơi sinh cho một số nhóm người thông qua các hành động hành pháp - ví dụ bằng cách chỉ đạo các bang không cấp giấy khai sinh - hành động đó có thể sẽ ngay lập tức bị dừng lại tại tòa án, ông Omar Jadwat, giám đốc Dự án Quyền của người nhập cư thuộc tổ chức phi chính phủ ACLU, cho biết.
Ông Trump có nhiều quyền hạn hơn khi nói đến việc hủy bỏ các hành động hành pháp về nhập cư, như các biện pháp bảo vệ của chính quyền Biden dành cho vợ/chồng người nhập cư không có giấy tờ. Tuy nhiên, ngay cả ở đây, các quyết định của ông cũng phải tuân thủ luật hành chính liên bang, quy định các yêu cầu về việc thay đổi quy định của chính phủ.
Ông Trump đã hai lần cố gắng bãi bỏ chương trình bảo vệ những người nhập cư không có giấy tờ được đưa vào Mỹ khi còn nhỏ (dưới thời chính quyền Barack Obama) nhưng đã bị Tòa án Tối cao chặn lại.
 |
Hơn 1.000 người di cư xếp hàng chờ được các nhân viên Tuần tra Biên giới Mỹ xử lý sau khi vượt sông Rio Grande từ Mexico vào ngày 18/12/2023 tại Eagle Pass, bang Texas, Mỹ. Ảnh: Getty Images. |
Về giáo dục
Năm 2023, khi tranh luận toàn quốc về việc giảng dạy về chủng tộc và giới tính ngày càng sôi nổi, ông Trump bắt đầu đưa ra hai lời hứa trong “ngày đầu tiên” liên quan đến giáo dục trong các bài phát biểu vận động của mình.
Ít nhất 45 lần ông đe dọa cắt giảm quỹ liên bang cho các trường cho phép thảo luận về chủng tộc, giới tính hoặc xu hướng tình dục mà ông không đồng ý. Tương tự, ông cũng đã nói 37 lần rằng ông sẽ cắt giảm kinh phí cho các trường có yêu cầu tiêm vaccine hoặc đeo khẩu trang.
Ông Trump đã thể hiện sự phản đối của mình đối với các yêu cầu sức khỏe cộng đồng này trong thời kỳ đại dịch COVID-19 và tiếp tục duy trì lập trường này ngay cả khi các khu học chánh đã giảm bớt hoặc loại bỏ hoàn toàn các quy định phòng dịch.
 |
Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump và Phu nhân Melania Trump. Ảnh: AP. |
Về năng lượng
Ông Trump đã hứa 31 lần sẽ hủy bỏ những gì ông mô tả là “quy định về xe điện của ông Biden”. Mặc dù Tổng thống Biden chưa ban hành quy định cụ thể nào về xe điện, cụm từ này đã trở thành một từ khóa trong giới đảng Cộng hòa, thường ám chỉ các tiêu chuẩn phát thải nhiên liệu của chính quyền Biden và một loạt ưu đãi (một số đã được Quốc hội phê chuẩn) để thúc đẩy sản xuất xe điện.
Ông Trump đã nói 9 lần rằng ông sẽ “hủy bỏ Thỏa thuận Xanh”. Thuật ngữ “Thỏa thuận Xanh” xuất phát từ một nghị quyết về biến đổi khí hậu do các nghị sĩ đảng Dân chủ đề xuất vào năm 2019. Đảng Cộng hòa sau đó đã sử dụng thuật ngữ này để chỉ các chính sách môi trường trong Đạo luật Giảm lạm phát và các chính sách môi trường khác mà họ không đồng ý.
Không chính sách nào trong số này có thể được ông Trump đơn phương hủy bỏ vào ngày đầu tiên trở lại Nhà Trắng, vì chúng đều liên quan đến luật pháp đã được Quốc hội thông qua hoặc là các quy định của cơ quan mà nếu ông cố gắng thu hồi sẽ phải đối mặt với kiện tụng.
 |
Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump và Phó Tổng thống đắc cử James David Vance. Ảnh: AP. |
Về chuyển giới
Ngoài việc đe dọa cắt giảm kinh phí cho các trường dạy về bản dạng giới, ông Trump đã hứa đưa ra các chính sách ảnh hưởng đến đời sống cá nhân của người chuyển giới ở Mỹ.
Lời hứa phổ biến nhất của ông về vấn đề này là cấm phụ nữ chuyển thi đấu các môn thể thao dành cho nữ - một tuyên bố ông đã đưa ra 18 lần. Ông cũng đề xuất một lệnh cấm toàn quốc đối với các ca phẫu thuật xác nhận giới tính cho trẻ vị thành niên, mà ông gọi là “cắt xẻo trẻ em”.
Ông Trump có thể cố gắng thực hiện các mục tiêu này thông qua hành động hành pháp, nhưng, như với các lời hứa khác, đây không phải là các chính sách mà tổng thống có thể thực hiện một cách đơn phương và ông có thể sẽ ngay lập tức bị kiện.
Kình ngư chuyển giới kiện tụng
Đầu năm nay, Lia Thomas (Mỹ), vận động viên chuyển giới đầu tiên đăng quang tại giải bơi lội thuộc hệ thống của Hiệp hội Thể thao Đại học Quốc gia Mỹ (NCAA), tiến hành các thủ tục pháp lý nhằm giành quyền tham gia các giải chuyên nghiệp dành cho nữ, bao gồm Olympic.
Lia Thomas (sinh năm 1999) đã bị cấm tranh tài tại các giải bơi lội chuyên nghiệp từ khi Liên đoàn Bơi lội Thế giới (FINA) áp dụng quy định mới vào năm 2022, trong đó cấm vận động viên đã trải qua “bất kỳ giai đoạn dậy thì nào của nam giới” tham gia giải đấu dành cho nữ. Trước đó, vận động viên chuyển giới có thể tranh tài ở các giải nữ nếu mức testosterone của họ thấp.
 |
Vận động viên bơi lội Mỹ Lia Thomas (đã chuyển giới từ nam thành nữ). Ảnh: CNN. |
Những lời hứa đáng chú ý khác
Các đề xuất khác của ông Trump cho ngày đầu tiên làm tổng thống nhiệm kỳ hai là một loạt vấn đề đa dạng và thường được nhắc đến thoáng qua trong các bài phát biểu của ông.
Ông đã cam kết hủy bỏ ba lệnh hành pháp của Tổng thống Biden vào ngày đầu tiên, gồm một lệnh liên quan đến sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, một lệnh mở rộng kiểm tra lý lịch khi mua súng và một lệnh thúc đẩy sự đa dạng, công bằng và hòa nhập trong lực lượng lao động liên bang.
Ông Trump có thể thực hiện một số thay đổi ngay lập tức. Các tổng thống không bị ràng buộc bởi các lệnh hành pháp của người tiền nhiệm, nên có khả năng ông có thể bắt đầu tháo gỡ chúng ngay lập tức khi trở lại Nhà Trắng.
“Đó chỉ là việc dễ nhất mà một tổng thống có thể làm vào ngày đầu tiên; việc dễ nhất là hủy bỏ các lệnh hành pháp”, ông Vladeck ở Đại học Georgetown nói.
Ông Trump cũng đã nêu lên hơn một tá lời hứa khác cho ngày đầu tiên bao gồm các vấn đề về cựu chiến binh và các vụ truy tố của Bộ Tư pháp. Ông đã đưa ra ít nhất bảy tuyên bố liên quan đến việc giảm bớt các quy định đánh bắt cá thương mại khác nhau và ba lần đề cập đến việc xóa bỏ thuế trên tiền boa, một đề xuất mà cả ông và bà Kamala Harris đều đưa ra trong chiến dịch tranh cử năm nay.
 |
Vận động viên chuyển giới thu hút sự quan tâm của ông Donald Trump. Ảnh minh họa: NBC News. |
Có rất ít điều khiến ông Donald Trump phấn khích hơn việc nói về vấn đề chuyển giới, The Economist đưa tin. Hầu như không có bài phát biểu hay quảng cáo nào mà không nhắc đến “người nhập cư bất hợp pháp” được “phẫu thuật do người nộp thuế trang trải chi phí” hoặc nam giới sinh học tham gia các môn thể thao dành cho nữ. Hầu hết đều mang tính kích động và thù hận. Một số trong số đó rõ ràng là không đúng sự thật, như tuyên bố của ông rằng trẻ em từ trường về nhà với tình trạng chuyển đổi giới tính, hoặc người bạn đồng hành tranh cử của ông, J.D. Vance, ngụ ý rằng thanh thiếu niên đang “trở thành người chuyển giới” để dễ lọt vào nhóm trường đại học danh tiếng nhất nước Mỹ.
