Chứng khoán phái sinh (derivatives) là những công cụ được phát hành trên cơ sở những công cụ đã có như cổ phiếu, trái phiếu, nhằm nhiều mục tiêu khác nhau như phân tán rủi ro, bảo vệ lợi nhuận hoặc tạo lợi nhuận.
Chia sẻ tại Hội thảo về chứng khoán phái sinh tổ chức cuối tháng 9 vừa qua, bà Nguyễn Thị Hoàng Lan, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Phó Tổng Giám đốc HNX cho biết, hiện Bộ Tài chính đã chính thức giao HNX cùng với Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) tổ chức hoạt động giao dịch của thị trường chứng khoán phái sinh.
Đây là thị trường tài chính bậc cao, nơi sẽ niêm yết và giao dịch các sản phẩm tương lai có mục tiêu phòng ngừa rủi ro cho các tài sản cơ sở, một thị trường mà các nhà đầu tư chuyên nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài khuyến nghị cho việc phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam thời gian qua.
Theo giới thiệu của HNX, mô hình thị trường chứng khoán phái sinh và các sản phẩm dự kiến lựa chọn cho giai đoạn đầu và lộ trình phát triển thị trường chứng khoán phái sinh của Việt nam đến năm 2020 sẽ có nhiều diễn biến.
Theo đó, thành phần tham gia thị trường gồm có các đơn vị vận hành thị trường (HNX, VSD), ngân hàng thanh toán, đơn vị trung gian (thành viên giao dịch, thành viên bù trừ, nhà tạo lập thị trường) và các nhà đầu tư (doanh nghiệp, quỹ đầu tư, nhà đầu tư).
Sở GDCK sẽ xây dựng sản phẩm, niêm yết sản phẩm và tổ chức giao dịch; cơ quan có thẩm quyền cấp phép; VSD thực hiện chức năng bù trừ và thanh toán theo cơ chế đối tác trung tâm CCP (VSD là đối tác của tất cả các bên tham gia giao dịch, thực hiện việc bảo đảm thanh toán).
Theo kế hoạch phát triển thị trường chứng khoán phái sinh, từ 2016-2020, thị trường sẽ tổ chức giao dịch các chứng khoán phái sinh dựa trên tài khoản cơ sở là chứng khoán (chỉ số chứng khoán, trái phiếu Chính phủ, cổ phiếu), sau năm 2020 sẽ phát triển thị trường chứng khoán phái sinh thống nhất dựa trên các tài sản cơ sở theo thông lệ quốc tế. Hai sản phẩm được lựa chọn cho giai đoạn đầu gồm hợp đồng tương lai với tài sản cơ sở là chỉ số cổ phiếu (HNX30, VN30) và trái phiếu chính phủ (kỳ hạn 5 năm).
