Chất độc trong hạt của đậu làm thuốc chữa ghẻ
Ngày 17/12, nhóm 4 người ở Phú Thọ luộc hạt củ đậu ăn cùng nhau, trong đó có 1 người ăn nhiều hơn 3 người còn lại. Sau ăn vài giờ, tất cả đều có biểu hiện đau bụng, nôn, ỉa chảy. Triệu chứng tiêu hóa kéo dài đến hai ngày sau.
Trường hợp nặng nhất xuất hiện mệt mỏi, tê tay chân và nhập bệnh viện huyện điều trị khoảng 12 giờ sau khi ăn. Sau khi xuất hiện ngừng tuần hoàn, bệnh nhân được chuyển lên bệnh viện tỉnh Phú Thọ trong tình trạng hôn mê sâu, tụt huyết áp, không đáp ứng thuốc vận mạch, suy hô hấp phải đặt ống nội khí quản thở máy. Bệnh nhân đã được truyền natribicarbonat, lọc máu liên tục nhưng không đáp ứng, và tử vong ở ngày thứ 3 sau khi ăn.
Thông tin về hiện tượng ngộ độc hiếm có này, ThS. BS Nguyễn Đàm Chính-Trung tâm Chống độc, vệnh viện Bạch Mai cho biết: Cây củ đậu có tên khoa học là Pachyrrhizus erosus, thuộc họ đậu, được trồng ở nhiều nơi với mục đích lấy củ làm thực phẩm (98% là nước).
Mặc dù phần củ rất tốt nhưng trong hạt có chứa thành phần độc Rotenon không ăn được, dùng để sản xuất thuốc trừ sâu và chữa bệnh ngoài da (ghẻ, lở).
Ngoài ra, chất độc này còn có thể có trong lá nhưng với hàm lượng thấp hơn. Bác sĩ Chính cho biết, với các trường hợp ngộ độc liên quan đến hạt củ đậu chủ yếu là do cố ý, chỉ có một số trường hợp uống nhầm sau khi chế biến thành thuốc chữa ghẻ hoặc thuốc trừ sâu.
Không có thuốc giải đặc hiệu
Cơ chế gây độc của chất Rotenon trong hạt của đậu cho đến nay vẫn chưa thực sự được tìm hiểu rõ. Tuy nhiên có một số cơ chế có thể đóng góp vào độc tính của Rotenon lên cơ thể người như: ức chế men NADH trong phức hợp gắn màng I trong tỉ lạp thể, dẫn đến ức chế phản ứng phosphoryl oxy hóa. Từ đó giảm phản ứng chuyển hóa ái khí và tăng sinh lactat; ức chế hô hấp tế bào dẫn đến việc gia tăng hình thành hydrogen peroxide (H2O2), các gốc oxy hóa tự do và chết theo chương trình của tế bào.
Nói về triệu chứng ngộ độc hạt củ đậu, bác sĩ Chính cho biết: ngày sau khi ăn thực phẩm có chứa chất độc này, bệnh nhân sẽ có biểu hiện ngộ độc từ phút thứ 5-40. Triệu chứng có thể tiến triển nhanh và nặng có thể tử vong trong thời gian từ 2-5 giờ. Nếu được kiểm soát tốt, triệu chứng nặng nề nhất có thể hết sau 4-7 giờ.
"Hạt củ đậu là hạt cứng do vậy có thể làm chậm hấp thu Rotenon do đó triệu chứng có thể biểu hiện muộn và kéo dài hơn quá 12 giờ. Nếu không kiểm soát tốt, tình trạng huyết áp tụt kéo dài và toan chuyển hóa có thể dẫn tới tử vong hoặc sống sót có di chứng", bác sĩ Chính cảnh báo.
Biểu hiện ngộ độc hạt của đậu bao gồm: đau bụng, nôn, ỉa chảy, tăng tiết nước bọt, nhịp tim nhanh, huyết áp tăng sụt bất thường. Thậm chí, ngừng tuần hoàn trong cơ thể diễn ra rất nhanh, đồng tử giãn...
Vị này còn cho biết, trước đó có nghiên cứu trên 5 trường hợp ngộ độc Rotenon sau ăn cháo đun với rễ củ đậu, người nặng nhất với biểu hiện ngộ độc chuyển hóa nặng tăng acid lactic, hôn mê tiến triển nhanh chóng, đồng tử giãn và suy tuần hoàn cấp tính. 4 người còn lại ăn ít hơn, triệu chứng thoáng qua chủ yếu đường tiêu hóa và thần kinh hồi phục hoàn toàn với điều trị hỗ trợ.
"Ngộ độc Rotenon trong hạt củ đậu không có thuốc giải độc đặc hiệu mà tổn thương của nó diễn biến rất nhanh nên thái độ xử trí cần tích cực, khẩn trương để cứu bệnh nhân", bác sĩ Chính khuyến cáo.
Theo Nguyễn Vũ
