Chia sẻ tại buổi họp báo thường kỳ của Bộ Công Thương ngày 12/1, bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết về ùn ứ nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc kéo dài thời gian qua, nguyên nhân do nước bạn siết lại công tác kiểm soát, phòng chống dịch COVID-19. Với những cửa khẩu mở, quy trình giao nhận kiểm soát rất chặt chẽ dẫn đến tình trạng nhiều mặt hàng nông sản đến hẹn lại lên bị ùn tắc tại các khu vực cửa khẩu, gây thiệt hại không nhỏ đến người nông dân, doanh nghiệp.
Theo bà Trang, thực tế từ năm 2020 - 2021, tình hình dịch bệnh khó khăn nhưng với sự vào cuộc bộ ngành địa phương thì việc xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc vẫn đạt tăng trưởng tích cực. Nhưng từ khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát phía Bắc thì Trung Quốc có quan ngại kiểm soát dịch bệnh. Vì vậy, dù đã có nỗ lực giao thiệp với bạn để không gián đoạn giao thương, nhưng phía bạn vẫn kiểm soát chặt chẽ.
Bà Trang cũng chỉ ra những điểm yếu cố hữu như sản xuất chưa bám sát tín hiệu, nhu cầu thị trường nhập khẩu, chất lượng và bao gói chưa được quan tâm đúng mức đáp ứng yêu cầu; việc truy suất nguồn gốc đáp ứng nhu cầu vẫn còn hạn chế, nên khó xuất khẩu chính ngạch và chủ yếu sử dụng hình thức trao đổi cư dân biên giới.
Theo đại diện Bộ Công Thương, cơ quan này đã có đàm phán về thuế nhưng đàm phán quản lý chất lượng còn hạn chế khi hiện chỉ có 9 sản phẩm nông sản của Việt Nam đáp ứng yêu cầu, việc kiểm dịch trong bối cảnh hiện 100% sản phẩm trái cây xuất sang Trung Quốc phải kiểm dịch.
“Các bộ ngành và địa phương đã tích cực tháo gỡ và khuyến cáo doanh nghiệp, điều tiết về mặt tiến độ, tháo gỡ cho hàng hóa bị ùn ứ. Lãnh đạo Bộ Công thương cũng tổ chức các đoàn công tác đến tỉnh biên giới; trao đổi với phía bạn để có giải pháp kịp thời, ngay trước mắt. Đến nay, tình hình có tiến triển tích cực và nhiều cửa khẩu được thông quan trở lại, chính quyền Quảng Tây cho phép mở cửa khẩu Đông Hưng; mặt hàng thanh long bắt đầu được thông quan qua Lào Cai…”, bà Trang cho hay.
Về giải pháp để tránh tình trạng đến hẹn lại lên là ùn tắc nông sản xuất khẩu, theo Cục phó Xuất nhập khẩu, cần nâng tầm chất lượng sản phẩm trái cây, nông sản, đa dạng hóa thị trường để khai thác tối đa các FTA đã ký kết. Cùng với đó, khi xuất khẩu đường bộ khó khăn càng đặt ra vai trò quan trọng để thúc đẩy xuất khẩu đường sắt và đường thủy, tháo gỡ ùn tắc ở các cảng.
Theo đại diện Bộ Công Thương, để khai thác hiệu quả, bộ rất chú trọng công tác thông tin thị trường, tuyên truyền phổ biến cơ hội, các quy định và quy tắc xuất xứ, quy định của thị trường nhập khẩu liên quan thị hiếu, dung lượng, mặt hàng nhập khẩu. Thêm nữa là công tác xúc tiến thương mại cần được quan tâm, đổi mới về hình thức, áp dụng số hóa, trực tuyến phù hợp tình hình, hỗ trợ doanh nghiệp.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cũng cho biết, với mặt hàng nông sản, so với những năm gần đây giá trị gia tăng xuất khẩu chưa được như chúng ta mong đợi. Tốc độ đa dạng hoá thị trường ở một số sản phẩm còn chậm như mặt hàng rau quả. chưa đáp ứng được các yêu cầu chất lượng của các thị trường. Một số nông sản quá phụ thuộc vào hình thức trao đổi cư dân (tiểu ngạch) tiềm ẩn nguy cơ gây ách tắc kéo dài.
“Chúng ta đã khuyến cáo nhiều lần đối với nông dân, doanh nghiệp không nên mãi kinh doanh tiểu ngạch. Các nước họ có yêu cầu tuân thủ thì nhiều cái người nông dân chưa làm được. Chỉ khi nào doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp lớn tham gia đưa thành các chuỗi, lo đầu ra thì sản phẩm nông sản mới đáp ứng tiêu chuẩn để xuất khẩu chính ngạch bền vững. Còn nếu cứ tiếp tục như hiện nay thì sẽ lại diễn ra như chúng ta đã và đang chứng kiến”, ông Hải nói.
