Hình thành theo thực tế chiến trường
Ngày 13/4/1966, Bộ Quốc phòng ra quyết định thành lập Đoàn huấn luyện trinh sát đặc công mang phiên hiệu Đoàn 126 trực thuộc Bộ Tư lệnh Hải quân. Cương vị Đoàn trưởng được giao cho Hoàng Đắc Cót và Phạm Điệng là Chính ủy. Tháng 5/1966 Bộ Tư lệnh Hải quân tổ chức Đoàn 126 thành cơ quan đoàn bộ và 12 đội chiến đấu.
 |
Lực lượng đặc công hải quân Đoàn 126 tham gia giải phóng Trường Sa
 |
Bộ đội đặc công hải quân huấn luyện chiến đấu. Ảnh tư liệu
Sau khi hoàn thành các chương trình huấn luyện, cuối 1966, một lực lượng lớn của Đoàn 126 được đưa vào chiến trường Quảng Trị, Đà Nẵng, Qui Nhơn và Nam Bộ thâm nhập thực tế chiến đấu.
Trong giai đoạn này, ở khu vực Cửa Việt, Đông Hà, địch tập trung lực lượng lớn khoảng 3 vạn tên. Hỏa lực pháo binh có từ 70 đến 80 khẩu pháo 105mm đến 175mm bố trí ở một số căn cứ trên đất liền, 18 đến 20 khẩu trọng pháo đặt trên 10 đến 15 tàu, ca nô của duyên đoàn 11 hải quân chế độ cũ thường xuyên trên sông.
Trên biển có 12 đến 18 tàu chiến của hải quân Mỹ và một số tàu của quân Nam Triều Tiên. Đề phòng ta tiến công vào tuyến giao thông đường thủy, địch chia địa bàn vùng đông Gio Linh thành ba tuyến bảo vệ, ngăn chặn lực lượng ta đột nhập tấn công.
Ngày 10/3/1967, Bộ Tư lệnh Mặt trận B5 ( Mặt trận Trị - Thiên) giao nhiệm vụ cho Đoàn 126 tiêu diệt tàu địch ở cảng và sông từ Cửa Việt tới Đông Hà. Mục tiêu được chọn đánh là tàu cuốc Nam Triều Tiên đang tiến hành nạo vét cửa sông và tàu tận tải LST Mỹ neo đậu ở cảng Cửa Việt.
Trận đầu 'ra mắt', khí thế chuẩn bị của các chiến sĩ Đội 1 đặc công hải quân hừng hực. Trời vừa chập tối, Đội trưởng Mai Năng trực tiếp chỉ huy 2 tổ đánh tàu và lực lượng cảnh giới dẫn đường bí mật vượt sông Bến Hải vào mai phục ở bờ bắc Cửa Việt. Thời cơ đến, các chiến sĩ đặc công hải quân áp sát nhanh chóng gắn mìn vào mạn tàu địch và rút êm...
Hơn 2 tiếng sau, tàu cuốc 70 tấn của Nam Triều Tiên bị ốp mìn nổ tung, chìm nghỉm. Đây là chiếc tàu đầu tiên của Mỹ và tay sai bị bộ đội đặc công hải quân đánh chìm tại Cửa Việt.
Tự tin với chiến thắng trận đầu, Đoàn 126 tiếp tục cử Mai Năng chỉ huy phân đội 1 tìm tàu địch đánh hướng Đông Hà và Hồ Đắc Tư chỉ huy phân đội 2 đánh hướng Cửa Việt.
Trên hướng Đông Hà, tàu LCU của địch vào bốc hàng và ra neo đậu cách cảng 100 mét. Cả phân đội đặc công vào trận mai phục, chờ lúc tàu Mỹ tắt đèn đi ngủ, các chiến đấu viên đặc công bí mật tiếp cận...
Lính gác tàu đi lại trên boong không hề hay biết ngay dưới chân có 2 chiến sĩ đặc công men theo tàu tìm chỗ áp mìn. Ban đầu Nguyễn Văn Tình mang mìn định áp vào khoang máy nhưng cứ áp vào mìn không dính lại bung ra. Anh tìm cách lặn sâu xuống nước đặt mìn từ đáy lên thì mìn bám chắc. Ngay lập tức Tình bơi về phổ biến kinh nghiệm cho Nguyễn Đình Thi. Hai chiến sĩ chia nhau đặt mìn rồi rút chốt an toàn.
2 tiếng đồng hồ sau mìn phát nổ, tàu LCU bị xé toang chìm tại chỗ nằm vắt ngang sông Cửa Việt. Đó là vào ngày 15/5/1967. Dưới sức ép của vụ nổ, tàu chìm, nhiều lính Mỹ bị hất tung xuống nước. Địch phải phong tỏa cấm tàu thuyền không qua lại khu vực cảng Đông Hà nhiều ngày để khắc phục hậu quả trận đánh.
Ở phía Cửa Việt, ngày 8/5/1967, tổ chiến đấu gồm Nguyễn Văn Kiểm và Tống Duy Kiên nhiều lần tìm cách tiếp cận với dự định đánh tàu vận tải LST đang đậu ở cảng nhưng không thành. Thừa cơ ứng biến, 2 anh chuyển sang kế hoạch 2 đánh tàu cuốc Hayda. Đợi lúc tàu cuốc quay ra biển xả đất quay vào, 2 chiến sĩ dũng cảm bơi đón đầu mục tiêu, áp sát gắn mìn vào thành tàu địch rồi rút về bờ bắc an toàn. 5h30' ngày 9/5/1967 tàu cuốc Hayda phát nổ, 1 giờ sau tiếp tục phát nổ lần 2, con tàu dài 71m, rộng 12m bị phá thủng nhanh chóng chìm xuống nằm ngang sông Cửa Việt.
Trong lúc địch hoang mang, rối loạn, phân đội 3 đặc công do Nguyễn Hùng Lễ chỉ huy tiếp tục bí mật đột nhập qua hàng rào ngăn cách của địch, áp được 2 khối thuốc nổ vào dưới khoang máy và khoang hàng của tàu vận tải LST rồi rút ra an toàn. Tàu LST trọng tải lớn 5000 tấn chở xe thiết giáp và vũ khí hạng nặng bị áp mìn cũng phát nổ mạnh 2 tiếng sau đó, nhanh chóng chìm xuống sông. Đây cũng là trận đầu tiên đặc công nước của ta đánh chìm tàu vận tải cỡ lớn của địch bằng vũ khí kỹ thuật. Trận đánh thực sự gây tiếng vang lớn, mở đầu những trận tham chiến 'huyền thoại' của lực lượng đặc công hải quân của ta
Chỉ trong vòng 5 tháng chiến đấu, từ tháng 4 đến 9/1967, riêng Đội 1 của Đoàn 126 đã tham chiến 6 trận, đánh chìm 10 tàu địch, làm hư hỏng 2 tàu khác, phá hủy nhiều phương tiện vũ khí khí tài của địch, tiêu hao sinh lực đối phương, góp phần giam chân một bộ phận khá lớn quân Mỹ trên chiến trường, làm đảo lộn thế bố trí chiến lược của lực lượng địch.
Bài viết có sử dụng tư liệu của Cục Chính trị, Bộ Tư lệnh Hải quân
