A-10 Warthorg, Mỹ
Máy bay A-10 Warthog ra đời vào cuối thập niên 1960, giữa giai đoạn chạy đua "ngầm" giữa lục quân và không quân Mỹ về chương trình yểm trợ trên không. Lục quân ủng hộ loại trực thăng tấn công Cheyenne, trong khi không quân đang tài trợ chương trình phát triển máy bay A-X.
 |
Một máy bay A-10 hoạt động ở Afghanistan năm 2011. Ảnh: Wikipedia
Những điểm yếu của loại trực thăng Cheyenne và triển vọng của chương trình A-X khiến lục quân phải nhường cuộc đua lại cho lực lượng không quân. Chương trình A-X sau này phát triển thành máy bay A-10, loại máy bay trang bị súng máy hạng nặng và chuyên dụng trong các nhiệm vụ tiêu diệt xe tăng Liên Xô.
Máy bay A-10 từng tham chiến hiệu quả trong chiến tranh Vùng Vịnh và phá hủy nhiều đoàn xe của Iraq. A-10 cũng được triển khai trong các cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan, gần đây nhất là chiến dịch không kích tiêu diệt phiến quân IS. Dù khả năng tiêu diệt xe tăng không còn hùng mạnh bậc nhất như trước, A-10 vẫn là một loại máy bay chiến đấu hiệu quả vì tốc độ chậm, thời gian bay kéo dài.
Không quân Mỹ đã lên kế hoạch thay thế những máy bay A-10 kể từ thập niên 1980, cho rằng các máy bay ném bom đa chức năng (F-16 hoặc F-35) có thể hoàn thành nhiệm vụ an toàn và hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, các phi công điều khiển A-10, lục quân Mỹ và quốc hội Mỹ phản đối điều này. Cuộc chiến chính trị diễn ra gay gắt đến nỗi một vị tướng không quân Mỹ tuyên bố rằng bất kỳ ai trong lực lượng cung cấp thông tin về máy bay A-10 cho quốc hội là hành động "tạo phản".
Su-25 Frogfoot, Liên Xô
Su-25 có nhiều điểm tương đồng với A-10 về tốc độ bay chậm, lớp vỏ bọc thép và khả năng tiếp tế số lượng quân nhu đáng kể. Mục đích chế tạo Su-25 là cho các nhiệm vụ tấn công trong cuộc xung đột giữa NATO và khối Hiệp ước Warsaw.
 |
Một máy bay tấn công mặt đất Su-25 Frogfoot. Ảnh: Military-Today
Cuộc chiến đầu tiên mà Su-25 tham gia là trận chiến giữa Liên Xô và Afghanistan. Không quân Iraq cũng sử dụng nhiều chiếc Su-25 chống lại Iran trong cuộc chiến giữa hai nước. Sau thời điểm Liên Xô tan rã, nhiều nước điều máy bay Su-25 tham chiến như vụ xung đột Nga và Gruzia năm 2008, nội chiến ở Ukraine hiện nay. Lực lượng nổi dậy ở miền đông Ukraine từng bắn hạ một số chiếc Su-25 của quân đội Kiev.
Trong năm 2014, Su-25 trở thành một trong những máy bay tâm điểm khi quân đội quốc gia Iraq không còn đủ sức chống đỡ sự bành trướng của phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS). Iran đã đề nghị điều máy bay Su-25 tham gia chiến dịch không kích tiêu diệt IS, còn Nga cũng hỗ trợ Iraq một số chiếc Su-25 để đối phó phiến quân.
Super Tucano, Brazil
Những máy bay Super Tucano do công ty Embraer, Brazil, chế tạo có ngoại hình khiêm tốn, gần giống máy bay P-51 Mustang của Mỹ. Super Tucano được chế tạo với mục đích rất cụ thể: Tấn công và trinh sát trong những vùng không phận phi tranh chấp. Do vậy, loại máy bay này thích hợp đối với những nhiệm vụ chống lực lượng nổi dậy, khả năng theo dõi và nhắm mục tiêu khi chúng di chuyển.
 |
Máy bay chiến đấu EMB-314 Super Tucano của Công ty Chế tạo Máy bay Embraer, Brazil. Ảnh: Wikipedia
Lực lượng không quân ở nhiều quốc gia Nam Mỹ, châu Phi và châu Á có kế hoạch mua sắm và triển khai nhiều máy bay Super Tucano. Brazil sử dụng Super Tucano trong các hoạt động giám sát vùng Amazon rộng lớn, qua đó hỗ trợ chính phủ Colombia trong cuộc chiến với phe nổi dậy FARC.
Không quân Dominica điều máy bay này trong những chiến dịch triệt phá các đường dây buôn ma túy. Còn không quân Indonesia sử dụng Super Tucano chống cướp biển.
Không quân Mỹ cũng sở hữu một phi đội Super Tucano, với mục đích nâng cao sức mạnh của lực lượng không quân các nước đối tác, đặc biệt là Không quân quốc gia Afghanistan. Máy bay Super Tucano được đánh giá là loại vũ khí hiệu quả trong cuộc chiến của chính phủ Afghanistan chống phiến quân nổi dậy Taliban.
AC-130 Spectre, Mỹ
Không quân Mỹ đánh giá cao một loại máy bay lớn, trang bị nhiều vũ khí, có thể hoạt động kéo dài ở chiến trường và tấn công các mục tiêu. Mẫu phát triển đầu tiên là máy bay AC-47 Spooky, vốn là máy bay vận tải C-47 trang bị súng gắn trong khoang vận chuyển.
Spooky nhanh chóng chứng tỏ hiệu quả. Tuy nhiên, Mỹ vẫn muốn loại máy bay lớn hơn vì tin rằng kích thước lớn sẽ chiến đấu hiệu quả hơn.
 |
Một máy bay AC-130. Ảnh: trmilitary.com
AC-130 do công ty Lockheed Martin phát triển và cải tiến dựa trên mẫu máy bay vận tải C-130 Hercules, có kích thước lớn nhưng tốc độ thấp, ẩn chứa nhiều rủi ro trước những chiến đấu cơ hoặc hệ thống phòng không của kẻ thù. Mỹ đã để mất một vài chiếc AC-130 trong chiến tranh ở Việt Nam, một chiếc thì bị tên lửa bắn trúng trong chiến tranh Vùng Vịnh.
Tuy nhiên, AC-130 cũng có nhiều điểm mạnh khi đối đầu với kẻ thù mặt đất. Nó có thể bay liên tục xung quanh vị trí kẻ thù, tấn công bằng hàng loạt vũ khí được trang bị, và tiếp viện lượng quân nhu đáng kể.
AC-130 còn đóng vai trò cảnh giới, bảo vệ từ trên không, có khả năng tiêu diệt bất kỳ mục tiêu nào chuyển động. Nó từng tham gia nhiều chiến trường, như chiến trường tại Việt Nam, chiến tranh Vùng Vịnh, xung đột ở vùng Balkan, cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan.
Scorpion, Mỹ
Máy bay Scorpion chưa từng ném một quả bom hay phóng quả tên lửa nào. Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng máy bay này sẽ là nhân tố thay đổi thị trường hàng không quân sự trong thế kỷ 21. Scorpion là loại máy bay có tốc độ bay hạ thanh và trang bị nhiều vũ khí hiện đại.
 |
Một mẫu máy bay Scorpion. Ảnh: Scorpionproject
Tuy sức mạnh hỏa lực không bằng A-10 hay Su-25, nhưng máy bay Scorpion sở hữu hệ thống điện tử hàng không hiện đại nhất, đủ nhẹ để tham gia hàng loạt chiến dịch tấn công và do thám, trinh sát khác nhau.
Máy bay Scorpion có tiềm năng tham gia vào mọi sứ mệnh quan trọng của không quân. Nhiều năm qua, các lực lượng không quân luôn lưỡng lự khi mua một loại máy bay có các chức năng quan trọng nhưng không hùng hậu như những chiến đấu cơ nổi tiếng.
Trong bối cảnh giá máy bay chiến đấu ngày càng tăng, khi các nước rất cần những máy bay chiến đấu chuyên dụng để duy trì tình hình nội địa và tuần tra biên giới, thì máy bay Scorpion trở thành lựa chọn hợp lý.
