Khi nào bệnh nguy hiểm?
Theo Lương y Đa khoa Bùi Hồng Minh, Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình, sốt xuất huyết do virus Dengue truyền nhiễm từ người có bệnh sang người không có bệnh thông qua muỗi vằn (tên là Acdes acgipti) có nhiều khoang trắng ở lưng, chân.
Bệnh sốt xuất huyết xảy ra quanh năm nhưng thường gặp và gia tăng trong khoảng thời gian từ tháng 6-9, hay phát thành dịch.
Đặc điểm của bệnh là sốt, xuất huyết, thoát huyết tương có thể dẫn đến sốc, giảm thể tích tuần hoàn và rối loạn đông máu. Nếu không chẩn đoán và xử lý kịp thời dễ dẫn đến tử vong. Bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc xin phòng ngừa.
Theo Bộ Y tế Việt Nam, tùy theo mức độ nặng nhẹ, sốt xuất huyết chia làm 4 độ khác nhau.
Độ I: Sốt kéo dài 2-7 ngày kèm theo các dấu hiệu như nhức đầu, đau người, chân tay nhức mỏi.
Độ II: Như độ I nhưng kèm theo có những nốt xuất huyết dưới da, niêm mạc, cánh tay, bắp chân, lưng, bụng, cổ, mí mắt.
Độ III: Có sốt kèm theo dấu hiệu suy tuần hoàn, huyết áp hạ hoặc kẹt mạch nhanh, yếu, da lạnh, người bứt rứt vật vã, sốc.
Độ IV: Sốc sâu, mạch nhỏ khó bắt, huyết áp không đo được, chân tay lạnh.
Để chẩn đoán bệnh sốt xuất huyết, lương y Bùi Hồng Minh cho biết có thể dựa vào các yếu tố lâm sàng, đặc biệt chú ý trong 3 ngày đầu tiên.
- Ngày 1: bệnh nhân sốt cao, đột ngột liên tục, sốt không sợ lạnh, mặt ửng đỏ, họng đỏ không đau.
- Ngày 2: bệnh nhân tiếp tục sốt cao liên tục. Có thể tìm các nốt sốt xuất huyết trên cơ thể như dưới da, trên bụng, tay chân, mi mắt, cổ,… Nếu không thấy các nốt xuất huyết, ta có thể làm thủ thuật dấu hiệu thắt dây dương tính nghĩa là lấy máy đo huyết áp đo cho người bệnh, sau đó để ở khoảng cách trung bình giữa huyết áp tối đa và huyết áp tối thiểu giữ trong 5 phút. Khi bỏ dây thắt đo huyết áp ra nếu thấy có 5 nốt chấm xuất huyết trên 1 cm2 của da tại vị trí dây thắt đo huyết áp, ta xác định bệnh nhân đó bị sốt xuất huyết.
- Ngày 3: nếu có các dấu hiệu xuất huyết trở nên rõ ràng, bệnh nhân vẫn còn sốt cao, ngoài ra có thể chảy máu mũi, chân răng, kinh nguyệt ở phụ nữ ra bất thường, cảm giác khó chịu, đau bụng,… Nếu qua xét nghiệm thấy khối lượng hồng cầu tăng 10-40%, tiểu cầu giảm dưới 150.000 tế bào/mm3, trên 90% khả năng bệnh nhân đã mắc sốt xuất huyết.
- Ngày thứ 4-5: bệnh nhân sẽ có triệu chứng rõ nhất là còn sốt, có các dấu hiệu sốt huyết ở niêm mạc, chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết dưới màng tiếp hợp, đi tiểu ra máu, phụ nữ kinh nguyệt sớm kỳ, kéo dài, có thể xuất huyết tiêu hóa như nôn ra máu, đại tiện ra máu. Khi có triệu chứng sốt xuất huyết tiêu hóa là bệnh thường diễn biến nặng.
“Chú ý cần theo dõi sốt, nếu sốt cao liên tục kéo dài rất dễ dẫn đến sốc. Sốc là biến chứng nặng dễ tử vong, do đó cần đưa bệnh nhân đi viện ngay lập tức. Hiện tượng sốc thường hay sảy ra vào ngày thứ 3-6 của bệnh, nhiệt độ hạ xuống đột ngột, da lạnh tím tái, bệnh nhân vật vã li bì, đau bụng cấp. Sốt xuất hiện nhanh chóng với mạch nhỏ, nhanh, da lạnh, huyết áp hạ hoặc kẹt. Các trường hợp này rất dễ tử vong.
Các trường hợp trên xếp theo mức độ sốt độ III, IV nên phải nằm viện theo dõi cấp cưu điều trị Tây y. Riêng Đông y chỉ điều trị sốt xuất huyết cấp độ I-II”, lương y Bùi Hồng Minh nhấn mạnh.
Điều trị sốt xuất huyết hiệu quả bằng cây nhà lá vườn
Lương y Đa khoa Bùi Hồng Minh hướng dẫn hai bài thuốc có thể thực hiện ngay tại nhà như sau:
Bài 1: Lá cúc tần 12 g, cây nhọ nồi 16 g, mã đề 16 g, củ sắn dây 20 g, trắc bách diệp (sao đen) 16 g, rau má 16 g, lá tre 16 g, gừng tươi 3 lát.
Nếu không có lá trắc bách diệp thay bằng lá sen sao đen 12 g hoặc kinh giới sao đen 12 g, không có củ sắn dây thay bằng lá dâu 16 g.
Cách dùng: Toàn bộ số thuốc trên rửa sạch thái nhỏ (trừ các thứ đã sao đen) cho vào ấm đổ 600 ml, đun sôi 30 phút rồi đổ vào phích uống ấm. Ngày uống 3 lần.
Bài 2: Cỏ nhọ nồi 20 g, rễ cỏ tranh 20 g, sài đất 20 g, hoa hòe sao vàng 12 g, lá cối xay sao vàng 8 g, kim ngân (dùng cả hoa, lá, cuộng) 12 g, hạ khô thảo 12 g, gừng tươi 3 lát.
Nếu không có hạ khô thảo thay nằng lá bồ công anh 12 g.
Cách dùng: Toàn bộ số thuốc trên rửa sạch, trừ hoa hòe và lá cối xay đã sao. Tất cả cho vào ấm đổ 600 ml, đun sôi 30 phút, đổ vào phích giữ ấm, uống ngày 3 lần.
Liều lượng
Hai bài thuốc trên liều lượng chữa cho người lớn. Nếu là trẻ em, tùy theo độ tuổi, dưới 8 tuổi dùng 1/3 liều lượng, từ 8-14 tuổi dùng 1/2 liều. Sốt nhiều có thể tăng vị giảm sốt như cỏ nhọ nồi, sài đất, kim ngân, sắn dây, lá tre. Nếu chảy máu nhiều tăng các vị cầm máu và sao đen như trắc bách diệp, lá sen.
Phòng bệnh
- Mặc quần áo dài tay, ngủ trong màn, không ở nơi ẩm thấp, tối tăm, tránh muỗi đốt.
- Đậy kín các lu, vại, bể chứa nước, không để tạo ra nơi muỗi đẻm diệt hết bọ gậy bằng cách thả cá, dọn vệ sinh nhà cửa, nơi ở, ngủ, nghỉ sạch sẽ, thoáng, không để ẩm thấp
- Không để nước đọng, tối tăm, thường xuyên làm sạch môi trường, diệt muỗi bằng các biện pháp như đốt hương muỗi, phun thuốc diệt muỗi, vợt muỗi,…
