Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Xuyên cho biết, trên thế giới mỗi năm có khoảng 6 triệu ca tử vong liên quan đến sử dụng thuốc lá. Việt Nam là một trong 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Việc sử dụng thuốc lá phổ biến ở Việt Nam là một nguyên nhân làm gia tăng các bệnh không lây nhiễm một cách nhanh chóng trong thời gian qua. Các bệnh như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư phổi là những nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong ở cả nam và nữ. Hơn 75% các ca tử vong ở Việt Nam hằng năm là do các bệnh không lây nhiễm trong đó sử dụng thuốc lá là một nguyên nhân chính.
Theo nghiên cứu của trường Đại học Y tế công cộng năm 2013, 28% số ca tử vong ở nam giới Việt Nam từ 35 tuổi trở lên có liên quan đến sử dụng thuốc lá. Tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm mới cho chỉ 5 nhóm bệnh gồm thư phổi, ung thư đường tiêu hóa-hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ trong số 25 bệnh do thuốc lá gây ra là hơn 23 nghìn tỷ đồng/năm.
Ngày 11/11/2004 Việt Nam đã tham gia Công ước khung của WHO với cam kết thực hiện các biện pháp phòng, chống tác hại thuốc lá hiệu quả. Tham gia công ước, Việt Nam đã cam kết thực thi các biện pháp giảm nhằm kiểm soát nguồn cung cấp và giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá như: xây dựng môi trường không khói thuốc, in cảnh báo sức khỏe bằng chữ và hình ảnh trên vỏ bao thuốc, tăng thuế thuốc lá, cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá, tạo nguồn kinh phí bền vững cho công tác phòng chống tác hại thuốc lá.
Với vai trò là cơ quan đầu mối tổ chức triển khai Công ước, trong thời gian qua, Bộ Y tế đã phối hợp với các bộ, ngành, các cơ quan đoàn thể, triển khai các hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá, xây dựng mạng lưới phòng chống tác hại của thuốc lá, đẩy mạnh thực hiện quy định về môi trường không khói thuốc trên toàn quốc.
Nhiều thành công nổi bật
Sau 10 năm thực hiện Công ước khung, Việt Nam đã đạt được những thành công nổi bật như: tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành đã giảm từ 56,1% năm 2001 xuống 47,4% năm 2010. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên (từ 13-15 tuổi) giảm từ 3,3% năm 2007 xuống 2,5% vào năm 2014. Nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá được nâng cao, 95% người trưởng thành tin rằng hút thuốc lá gây bệnh tật, 87,0% người trưởng thành tin rằng người hút thuốc thụ động cũng mắc các bệnh giống như người hút thuốc. Hành vi hút thuốc lá tại nơi làm việc, trường học đã giảm. Cùng với đó Việt Nam đã xây dựng và mở rộng các mô hình môi trường không khói thuốc lá tại cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, nơi làm việc, phương tiện giao thông công cộng.
Những nỗ lực trong hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá, đặc biệt là những kết quả trong xây dựng môi trường không khói thuốc, cấm quảng cáo thuốc lá, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trên vỏ bao thuốc lá... có ý nghĩa rất quan trọng, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong quá trình thực thi Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức y tế thế giới.
Một trong những thành công nổi bật là việc bảo đảm nguồn tài chính bền vững. Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá đã được thành lập, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, có chức năng huy động, cung cấp và điều phối nguồn lực tài chính của Quỹ cho các hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá trên phạm vi toàn quốc.
Thuế thuốc lá đã tăng theo lộ trình kể từ ngày 1/1/2016. Theo đó, thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá sẽ tăng thêm 5%, từ 65% lên mức 70%. Tiếp đó từ ngày 1/1/2019, thuế sẽ tăng từ 70% lên 75%.
Việt Nam đã tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế để trao đổi thông tin, chuyển giao kĩ thuật và nâng cao năng lực, nghiên cứu và đánh giá với Ban thư ký Công ước khung về kiểm soát thuốc lá. Ngoài ra, chúng ta còn mở rộng hợp tác trong phòng chống tác hại thuốc lá với các quốc gia thành viên ASEAN và các tổ chức quốc tế, trường đại học, viện nghiên cứu hàng đầu thế giới về PCTH của thuốc lá.
Ngày 28/5/2015, tại Hội nghị đánh giá 10 năm thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới, trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam đã trao giải thưởng danh dự cho PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, Bộ trưởng Bộ Y tế, Chủ nhiệm Chương trình PCTH thuốc lá Quốc gia vì những đóng góp to lớn của bà trong công tác Phòng chống tác hại của thuốc lá. Bộ trưởng Bộ Y tế là một trong 2 cá nhân của 27 nước trong khu vực Tây Thái Bình Dương được nhận giải thưởng này.
