Đi chợ hoa quả Bắc Kinh

Cứ chuẩn bị năm hết tết đến, người Trung Quốc (TQ) mua bán hoa quả nhiều hơn so với các thời kỳ khác trong năm. Đầu tháng 11, khắp nơi bày bán rượu tây, hoa quả nhập từ Việt Nam (VN) có chung biên giới với Trung Quốc, nhưng chỉ chiếm khoảng 14% thị phần hoa quả nhập vào TQ, chủ yếu lại nhập tiểu ngạch.

Gần đây, người TQ có xu hướng biếu nhau những giỏ hoa quả tươi đẹp mắt, đắt tiền, giàu dinh dưỡng. Không chỉ sính mua hoa quả ngoại như nhiều người VN, người TQ rất chuộng củ quả tươi có màu đỏ thẫm - màu may mắn theo quan niệm của họ. Táo đỏ Mỹ và trái anh đào nhập luôn đắt khách.

Một góc sạp bán lẻ hoa quả ngoài trời tại Bắc Kinh.

Đắt - rẻ ở Kim Ngũ Tinh

Tôi bắt đầu vào chợ đầu mối Kim Ngũ Tinh (Jinwuxing) những ngày cuối tháng 10 cùng vài người bạn. Nếu Hà Nội có chợ hoa quả Long Biên thì Bắc Kinh có Kim Ngũ Tinh. Chợ bán nhiều thứ từ quần áo, giày dép, thực phẩm khô, tươi đến vật liệu xây dựng, nhưng nổi bật nhất vẫn là hoa quả tươi.

Kim Ngũ Tinh có khoảng 800 gian hàng bán lẻ, bán buôn. Khu hoa quả tấp nập nhất, ngày nào cũng đông khách từ sáng sớm tới tầm trưa.

Táo là loại hoa quả phổ biến ở Bắc Kinh.

Xe ba bánh, các lô hoa quả từ tươi giòn tới dập nát, tiếng kì kèo trả giá là những gì tôi cảm nhận rõ nhất ở đây. Đây cũng là khu chợ đầu mối nổi tiếng về nói thách. Người bán hô giá trên trời; người mua nếu giỏi đi chợ thì sẽ mặc cả được đáng kể.

Đợi bạn mua táo tại một gian hàng đông khách, tôi thấy hai mớ trái anh đào bày giữa đường đi cùng tấm biển “Nã tẩu 10 tệ” (tương đương 30.000 đồng tiền Việt). Anh bạn đi cùng thốt lên “Rẻ quá!”. Giá bán buôn anh đào ngoại mà người TQ gọi là nã tẩu (nazou) dao động từ 300-500 tệ/hộp 5kg (khoảng một triệu đồng VN).

Vì vậy, nếu tính giá cả theo mùa tại thời điểm tháng 10, những trái anh đào 10 tệ có giá quá mềm so với bình thường. Tiếc là không có thì giờ để tìm hiểu vì sao lại có món nã tẩu rẻ bất ngờ đến thế.

Trái anh đào màu đỏ tươi được các nhà khoa học gọi là siêu trái cây do có tác dụng chữa bệnh và hàm lượng dinh dưỡng cao. TQ chủ yếu nhập khẩu anh đào từ Chile, Mỹ và Úc.

Theo một báo cáo năm 2010, lượng anh đào nhập vào TQ đại lục tăng đáng kể, từ 286 tấn năm 2005 vọt lên hơn 11.000 tấn năm 2010. Do nhu cầu anh đào ở TQ quá lớn, mấy năm gần đây, nước này tích cực mở rộng khu vực trồng anh đào, đặc biệt ở tỉnh Sơn Đông. Úc và Chile xuất khẩu anh đào sang TQ từ tháng 11 đến cuối tháng 2 năm sau.

Trong khi đó, Bắc Kinh và Sơn Đông vào vụ thu hoạch anh đào từ tháng 4 tới tháng 6 hằng năm.

Ngoài anh đào, loại hoa quả dễ tìm thấy nhất ở Bắc Kinh những tháng qua có lẽ không gì khác ngoài táo. Tôi hỏi một người bán táo thì chị này nói đến một nguyên nhân mang tính vĩ mô.

Đấy là táo tươi có xuất xứ TQ gần đây bị cấm xuất khẩu vào Mỹ do bị quy là không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm. Chị nói rằng, 60% táo TQ được xuất khẩu sang Đông Nam Á và VN nằm trong số thị trường tiêu thụ táo tươi TQ nhiều nhất.

Thị trường hoa quả TQ chịu sức ép không nhỏ khi phải cung ứng liên tục cho 1,3 tỷ dân trong nước. Dù giá hoa quả nhập bao giờ cũng cao gấp đôi sản phẩm cùng loại có nguồn gốc nội địa, người tiêu dùng TQ phân khúc hàng cao cấp vẫn luôn sính hàng ngoại. Và đấy là cơ hội cho hoa quả các nước láng giềng đổ vào TQ.

Theo thống kê, Thái Lan là nguồn cung hoa quả lớn nhất cho TQ, theo sau là Philippines, Mỹ và Chile. Trên quầy hàng, sản phẩm của các nước này được bày bán đâu ra đấy, đem lại cảm giác yên tâm cho người mua. Ngạc nhiên là VN ở sát nách TQ nhưng chỉ chiếm khoảng 14% thị phần hoa quả nhập vào nước này, theo các số liệu thống kê của TQ.

Trong khi đó, phần lớn danh mục hoa quả TQ nhập đều có sẵn ở VN như chuối, nhãn, cam, quýt, sầu riêng, đu đủ… Theo nhiều doanh nhân, có hai nguyên nhân chính khiến hoa quả VN khó vào TQ. Đấy là khó cạnh tranh về chất lượng sản phẩm và ít hiểu biết về thị trường.

“10 tệ một mớ anh đào”.

Hoa quả độc hại đến đâu?

Hiện không có thống kê số lượng quầy hàng, siêu thị có kinh doanh hoa quả ở Bắc Kinh hoặc TQ. Chính phủ TQ nói chung cũng không thấy công bố số liệu liên quan ngộ độc do hoa quả tươi.

Khi được hỏi về chuyện hoa quả độc, Ngân, sinh viên người Việt tại Trường Đại học Mở Bắc Kinh nói: “Em thường mua hoa quả tại Kim Ngũ Tinh. Chợ gần trường. Em không biết hoa quả nào độc. Mọi người xung quanh em cũng không nói về chuyện này nhiều”.

Chuyên gia nông nghiệp Pablo Escalona, người sáng lập Tổ chức Tư vấn Trung Quốc, nói rằng, các nguồn cung hàng từ chợ đen vào TQ đại lục chỉ thông qua một số ít con đường, trong đó có Hong Kong.

Theo Escalona, những lô hàng chui kiểu này luôn có xuất xứ đáng ngờ, tiềm ẩn lượng thuốc trừ sâu cao và phần lớn là hàng nhái nhãn mác các hãng uy tín.

Tổng cục Giám sát Chất lượng Thanh tra & Kiểm dịch TQ (AQSIQ) là cơ quan chịu trách nhiệm đầu tiên đối với hoa quả nhập. AQSIQ có mạng lưới giám sát dày đặc. Cục Kiểm nghiệm Kiểm dịch Xuất Nhập cảnh TQ tại thành phố Thâm Quyến từng cấm cửa một lô hàng đu đủ hơn bảy tấn nhập từ Malaysia.

Quyết định này được đưa ra khi người ta phát hiện những lô hàng này nhiễm khuẩn ruồi dấm Bactrocera, ấu trùng Hancock và tì vết do dùng các loại thuốc trừ sâu thuộc danh mục cấm của AQSIQ.

Sau khi nhiều người VN truyền nhau thông tin hoa quả độc lưu hành thị trường TQ cũng được xuất qua VN hồi đầu tháng 6, tôi quyết định tìm hiểu thị trường hoa quả Bắc Kinh nhân sang đây sống và làm việc. Đầu tiên, tôi lùng thông tin trên báo chí TQ và thấy họ không giấu chuyện thực phẩm, hoa quả bẩn.

Từ gạo nhiễm cadmium, sữa nhiễm melamine từ đời nào, đến nước tương chứa thạch tín, thịt lợn nhiễm clenbuterol mới đây đều được mổ xẻ. Gần đây nhất là chuyện những trái dưa hấu nổ do nông dân TQ lạm dụng chất kích thích tăng trưởng.

Nguyễn Thị Oanh
Từ Bắc Kinh, Trung Quốc