“Cơn lốc” Vietlott đang thổi bay loại hình xổ số truyền thống, gây ảnh hưởng lớn đến nguồn thu ngân sách, đặc biệt với các địa phương phía Nam, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, có tỉnh nguồn thu xổ số lên tới hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm.
Vấn đề quan trọng cần phải đặt ra hiện nay là tính pháp lý từ hoạt động kinh doanh của Vietlott ra sao? Bộ Tài chính phải khẩn trương rà soát, căn cứ vào cơ sở pháp luật xem hình thức hoạt động của Vietlott có đúng quy định không? Pháp luật có đầy đủ, cạnh tranh có bình đẳng không? Nếu phải điều chỉnh thì sẽ như thế nào?...
Vietlott đưa ra cách chơi thuận lợi, đặc biệt mức giải thưởng rất cao đã đánh đúng tâm lý hám tiền, muốn đổi đời nhanh chóng chỉ với mươi nghìn đồng trong tay. Với cơ chế giải thưởng “khủng” như thế, khi Vietlott vào sẽ đánh bật hết loại hình xổ số truyền thống vốn cạnh tranh kém, thiếu linh hoạt, không phù hợp nhu cầu thực tiễn hiện nay.
Đáng chú ý là, cơ chế quản lý của chúng ta thay đổi qua từng thời kỳ. Trước kia, Luật Ngân sách Nhà nước có hiệu lực từ năm 2004, xổ số kiến thiết được đưa vào nguồn thu và quản lý trong cân đối ngân sách nhà nước. Nhưng từ năm 2007 nguồn thu từ xổ số lại nằm ngoài ngân sách và vẫn được dùng để đầu tư cho các công trình phúc lợi công cộng.
Luật Ngân sách Nhà nước 2015, chính thức có hiệu lực từ năm 2017 lại đưa nguồn thu xổ số kiến thiết vào để quản lý cho chặt chẽ, thống nhất, phản ánh số thực thu, thực chi ngân sách nhà nước. Dù quản lý thế nào đi chăng nữa, sự xuất hiện của Vietlott buộc xổ số truyền thống phải thay đổi chính mình.
Vấn đề phải đặt ra là khung khổ pháp lý, cách tổ chức thực hiện ra sao? Làm thế nào để xây dựng một sân chơi thống nhất, đảm bảo sự cạnh tranh bình đẳng, đặc biệt là nghĩa vụ trong việc nộp ngân sách nhà nước, tránh gây sốc đối với các hoạt động truyền thống hiện nay? Điều này, các bộ ngành chức năng phải đánh giá lại tương quan lực lượng giữa hình thức xổ số truyền thống và các hình thức mới, từ đó đề xuất một khung khổ pháp lý chung cho phù hợp.
Trong khi chờ đợi khung pháp lý rõ ràng, vấn đề đáng quan tâm hiện nay là tâm lý ham giàu, dẫn đến bất chấp mọi trường hợp, chắt chiu dành dụm được đồng nào lại đầu tư mua xổ số.
Trong khi đó, tỷ lệ giải thưởng lại được “nhà cái” dựa vào doanh thu từ người mua để bù đắp chi phí, thực hiện nghĩa vụ đối với nhà nước và chỉ dành một phần để trao thưởng. Do vậy người dân cần tránh chạy đua theo giải thưởng, dẫn tới tình trạng bần cùng hóa đối với người lao động, đặc biệt với người nghèo càng nghèo khó hơn.
Cần phải nói thêm rằng, ngoài vấn đề giải thưởng, bản chất xổ số còn được xem như một hình thức đóng góp cho ngân sách ngoài thuế và phí, để đầu tư các công trình phúc lợi xã hội, phục vụ nhân dân. Đối tượng xổ số cần hướng tới là các tổ chức, cá nhân để điều tiết một phần thu nhập.
Tuy nhiên với giải thưởng “khủng” của Vietlott đang đánh vào tâm lý người nghèo, người thu nhập thấp với mong muốn đổi đời. Điều này cần tuyên truyền để người dân nhận thức đầy đủ hơn về hoạt động xổ số.
TS Bùi Đức Thụ
