Bức cung, nhục hình do đạo đức kém
Trình bày Dự thảo Báo cáo kết quả giám sát, ông Đỗ Văn Đương, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho biết, trong thời gian qua đã có 46 đơn tố cáo về bức cung, nhục hình trong hoạt động điều tra, trong đó đã giải quyết 40 đơn. Có 26 vụ/40 bị can nguyên là cán bộ công an bị tố cáo về các tội xâm phạm hoạt động tư pháp. Trong đó có 12 vụ/26 bị can bị khởi tố, điều tra về tội dùng nhục hình…
Đáng lưu ý, theo Đoàn giám sát, đã để xảy ra một số vụ dùng nhục hình gây hậu quả nghiêm trọng, làm chết người, gây bức xúc trong dư luận như vụ 5 công an ở Tuy Hòa (Phú Yên) dùng nhục hình dẫn đến cái chết của đối tượng Ngô Thanh Kiều; vụ điều tra viên (Sóc Trăng) dùng nhục hình ép bị can Trần Văn Đở và 6 bị can khác phải khai nhận tội giết người oan… “Các hành vi bức cung, dùng nhục hình thường diễn ra ngay sau khi tạm giữ hoặc bắt người phạm tội quả tang, lấy lời khai. Tuy nhiên việc tố giác bức cung, nhục hình và việc điều tra chứng minh việc bức cung, dùng nhục hình gặp nhiều khó khăn do hành vi phạm tội xảy ra tại địa điểm, bối cảnh đặc biệt, khép kín”, báo cáo nêu rõ.
Phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng mớm cung, dụ cung, bức cung, dùng nhục hình, Báo cáo giám sát cho rằng do tư tưởng nóng vội, bệnh thành tích và nhất là do yếu kém về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp. Cùng với đó, là việc xử lý đối với cán bộ vi phạm pháp luật có biểu hiện nương nhẹ, kể cả một số trường hợp xử lý hình sự cũng thiếu nghiêm minh, chưa tương xứng với tính chất, mức độ hành vi vi phạm và hậu quả xảy ra…
Ngoài ra, trong quá trình điều tra, kiểm sát điều tra vụ án còn có biểu hiện coi trọng lời khai nhận tội của bị can mà không chú trọng việc thu thập các chứng cứ. Còn biểu hiện đem “nguyên tắc suy đoán có tội” thay cho “nguyên tắc suy đoán vô tội”, từ đó có thái đội đối xử với người bị bắt, bị can, bị cáo như là người có tội, rằng “thà bắt oan còn hơn để lọt”… Khi xét xử, việc tranh tụng tại phiên tòa lại còn mang tính hình thức, coi trọng “án tại hồ sơ”, chưa coi trọng “án tại phiên tòa”.
Năng lực áp dụng pháp luật và trách nhiệm trong xét xử của thẩm phán thấp, có trường hợp do tiêu cực, cố ý ra bản án không đúng quy định của pháp luật… dẫn đến một số vụ oan sai.
Xét lại để tránh oan, sai
Đi vào một số vụ án cụ thể, Báo cáo giám sát kiến nghị các cơ quan tư pháp Trung ương khẩn trương xem xét và có biện pháp phù hợp theo quy định pháp luật để giải quyết dứt điểm 3 vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gồm: Vụ án Hồ Duy Hải (Long An) bị kết án tử hình về “Tội giết người” và “tội cướp tài sản” để làm rõ vị trí, vai trò của bị án trong tội giết người; vụ Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng) bị kết án tử hình về “tội giết người” và “tội cướp tài sản” để làm rõ vị trí, vai trò của bị án trong tội giết người...
Nói về vụ án của “tử tù” Hồ Duy Hải, bà Lê Thị Nga, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng, có đủ 4 căn cứ phải xem xét lại bản án để kháng nghị giám đốc thẩm. Vì vụ án có vi phạm nghiêm trọng về khám nghiệm hiện trường, vi phạm nghiêm trọng về thu thập chứng cứ. “Có thể ai đó có niềm tin cho rằng Hải có phạm tội. Nhưng kết tội thì phải trên chứng cứ”, bà Lê Thị Nga nói. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện cũng cho rằng, cần phải kháng nghị giám đốc thẩm.
Đối với vụ Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng), ông Hiện cho rằng căn cứ vào hồ sơ thì Chưởng cũng không phải là người có vai trò chính gây ra cái chết của nạn nhân. Hồ sơ cũng không chứng minh được Chưởng chủ mưu bàn bạc đi giết người thì không thể kết tội giết người và tuyên án tử hình Chưởng được. “Ủy ban Tư pháp cho rằng kết án này là chưa đầy đủ căn cứ vững chắc”, ông Hiện bày tỏ và đề nghị TAND Tối cao phải có ý kiến chính thức về vụ việc này và tìm cách giải quyết, nếu không thì Ủy ban Tư pháp cũng sẽ có kiến nghị.
Riêng các vụ Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận), vụ Hàn Đức Long (Bắc Giang) và vụ Đỗ Minh Đức (Hải Phòng), Báo cáo giám sát cũng đề nghị khẩn trương kết thúc điều tra để đưa ra truy tố, xét xử lại. Đối với việc bồi thường, Báo cáo giám sát kiến nghị trong năm 2015, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án có liên quan trong phạm vi trách nhiệm và thẩm quyền phải giải quyết bồi thường dứt điểm vụ ông Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang), vụ ông Phan Văn Lá (Long An), vụ ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình) và các trường hợp bị oan khác (có đơn yêu cầu bồi thường trước ngày 1/1/2015).
