Cuộc gặp gỡ bất ngờ
Một buổi chiều, bên dòng sông Son, Howard Limbirt bất ngờ kể cho tôi nghe một kỷ niệm không thể nào quên về cuộc gặp giữa đoàn thám hiểm Hoàng gia Anh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp:
Năm 1992, ông cùng các cộng sự của mình có chuyến thám hiểm thứ hai tại Phong Nha - Kẻ Bàng thì phải bỏ dở giữa chừng vì một thành viên của đoàn bị tai nạn về cấp cứu tại trạm Y tế xã Sơn Trạch (Bố Trạch). Tại đây, một cán bộ xã, qua phiên dịch thông báo có một người quan trọng của Việt Nam muốn gặp đoàn thám hiểm.
“Thú thực lúc đó, tôi không có hứng thú lắm vì đang lo lắng cho tính mạng của người cộng sự và cũng hoàn toàn không biết người đó là ai. Vài phút sau, một ông già tóc bạc trắng, tươi cười rảo bước trên con đường đất đỏ dẫn vào trạm xá. Vây quanh ông có rất đông người dân.
Gặp đoàn thám hiểm của chúng tôi, ông bắt tay từng người, miệng cười rất tươi. Tôi thực sự bất ngờ khi ông già này lại nói chuyện lưu loát bằng tiếng Pháp, do đoàn không có phiên dịch tiếng Anh. Thế là vợ tôi trở thành phiên dịch, rồi câu chuyện cứ thế cuốn hút chúng tôi đến lạ lùng” - ông Howard Limbirt nhớ lại.
Buổi trưa hôm đó, đoàn thám hiểm của ông Howard được Đại tướng mời cơm. Hình như vì sự “phát sinh” này nên bữa cơm không đủ chỗ. Bất ngờ Đại tướng nói mọi người cùng ngồi bệt xuống nền nhà.
Thấy ai cũng ngần ngại, Đại tướng ngồi xuống trước và chủ động sắp xếp tất cả ngồi thành một vòng tròn. Bữa cơm được dọn ra chỉ toàn cơm nắm với muối vừng, đùm trong lá chuối xanh và trò chuyện rất nhiều về hang động, cũng như phát triển du lịch ở Quảng Bình.
 |
Bút tích của Đại tướng gửi Howard Limbirt và đoàn thám hiểm
Khi xem bản đồ hang động của Phong Nha - Kẻ Bàng do đoàn thám hiểm Hoàng gia Anh thực hiện, Đại tướng rất chăm chú và có nhiều ý kiến đóng góp quan trọng trong kỹ thuật vẽ bản đồ. “Đại tướng rất am tường về hệ núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng cũng như sự hình thành của hang động.
Đại tướng cũng kể về nhiều hang động trên dãy Trường Sơn mà ông đã gặp trong thời kỳ chiến tranh. Chính ý kiến của Đại tướng đã giúp đoàn thám hiểm của chúng tôi hoàn thiện hơn bản đồ về hang động của Phong Nha - Kẻ Bàng như ngày hôm nay”- ông Howard Limbert nói.
Kết thúc buổi gặp, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết mấy dòng gửi ông Howard Limbirt và đoàn thám hiểm: “Nghiên cứu hang Karst phục vụ du lịch và các ngành kinh tế và khoa học là một công tác quan trọng, cần làm cho thật tốt. Luôn luôn chú trọng bảo vệ môi trường”.
Đại tướng là nguồn cảm hứng vô tận
Sau buổi gặp, vì quá ấn tượng với “ông già tóc bạc” mà Howard bỏ công tìm hiểu và thực sự sửng sốt khi biết mình đã gặp vị đại tướng từng chiến thắng hai cường quốc Pháp và Mỹ trên chiến trường Việt Nam.
 |
Đại tướng Võ Nguyên Giáp là cảm hứng vô tận để ông vượt qua khó khăn, vất vả tìm kiếm hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng - Ông Kimbirt (trái) trong một chuyến thám hiểm
Bút tích ấy của Đại tướng đến giờ ông Howard vẫn còn cất giữ như một báu vật và ông nhớ nằm lòng từng câu, từng chữ. “Đó là một ý kiến quý báu và nó mang lại hiệu quả nhất từ trước đến nay đối với tôi và các thành viên đoàn thám hiểm. Thực hiện tốt công tác nghiên cứu hang động để phục vụ du lịch và chú trọng bảo vệ môi trường chính là tiêu chí của phát triển bền vững, một quan điểm mà phải đến những năm gần đây mới thực sự phổ biến ở Việt Nam.
Thế nhưng cách đây hơn hai mươi năm, ngày mà Quảng Bình còn nghèo lắm nhưng Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã không quên nhắc nhở. Điều đó càng chứng tỏ ông là một người có tầm nhìn xa trông rộng. Tôi mang theo lời căn dặn ấy của ông để cùng với cộng sự, chính quyền và nhân dân Quảng Bình khai thác tìm kiếm, hệ thống hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng theo hướng bền vững, góp phần bảo tồn di sản cho thế hệ tương lai - ông Howard nói”.
Trong suốt câu chuyện của mình, Howard Limbirt luôn dành sự kính trọng, yêu quý đối với Đại tướng. Chỉ mấy câu ngắn ngủi của Đại tướng, nhưng lại là cảm hứng vô tận để ông và các cộng sự vượt qua bao vất vả, hiểm nguy tiếp tục công việc tìm kiếm hang động. Chẳng biết từ lúc nào, ông cảm thấy yêu quý và quyết định gắn bó lâu dài với Phong Nha - Kẻ Bàng.
Ông nhắc đi nhắc lại, ngoài sự anh minh của một danh nhân, Đại tướng còn là một người cực kỳ dân dã, giản dị, gần gũi và luôn quan tâm đến mọi người. Trong cuộc gặp gỡ ngắn ngủi ấy, Đại tướng đã không quên bố trí người đưa cộng sự của Howard Limbirt đi điều trị tại Bệnh viện Trung ương Huế.
Khi trở về nước, Howard Limbirt đã kể cho bạn bè của mình nghe về cuộc gặp với Đại tướng. Các bạn của ông đều bảo rằng, ông là người vô cùng may mắn khi được diện kiến vị tướng kiệt xuất không chỉ riêng Việt Nam mà của cả thế giới. Ông cũng từng gặp và chuyện trò với những “bại tướng” như: William Westmoreland hay Robert Strange McNamara. Sau những cuộc gặp gỡ ấy, chứng kiến thái độ tôn trọng của Westmoreland và McNamara với “đối thủ” của mình là Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông càng cảm nhận được sự vĩ đại của “ông già tóc bạc” mà mình đã may mắn được gặp gỡ ở núi rừng Phong Nha ngày ấy.
Tháng 10/2013, khi đang ở Phong Nha, Howard Limbirt bàng hoàng khi nghe tin Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ trần. “Sự ra đi của Đại tướng là một sự kiện chấn động không chỉ đối với người dân Việt Nam mà với cả thế giới. Nhiều tờ báo, tạp chí quốc tế nổi tiếng đều đề cập đến sự kiện này. Ngày 12/10, vợ chồng tôi cùng bạn bè của mình về viếng Đại tướng ở trụ sở UBND tỉnh Quảng Bình.
Tại đây, tôi được chứng kiến hàng nghìn người dân xếp hàng dài trong cơn mưa đợi đến lượt mình vào viếng Đại tướng. Khuôn mặt họ lộ rõ sự tiếc thương vô hạn.
Thú thật trong đời mình, tôi chưa từng bắt gặp khung cảnh nào xúc động đến thế! Tôi được nghe nhiều người so sánh rằng, đây là lễ tang lớn nhất sau lễ tang Bác Hồ. Tôi không được chứng kiến lễ tang của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vì vậy với tôi, đây là lần đầu tiên và duy nhất trong đời được may mắn có mặt ở một cuộc tiễn đưa mà người người đều rơi lệ” - ông Howard nói.
Howartd Limbert là trưởng đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh có mặt ở Phong Nha - Kẻ Bàng từ đầu thập niên 90 của thế kỷ trước. Ông và các cộng sự của mình đã miệt mài tìm kiếm và vẽ bản đồ cho gần 3.000 hang động lớn nhỏ tại vùng núi Phong Nha - Kẻ Bàng. Ông cũng là người tìm ra và công bố Sơn Đoòng là hang động lớn nhất thế giới.
Hiện đã hơn 60 tuổi, vợ chồng Howard Limbert vẫn gắn bó với Phong Nha - Kẻ Bàng. Ông là người kiến thiết, huấn luyện và là hướng dẫn viên chính của tour du lịch mạo hiểm Sơn Đoòng. Mở lớp dạy tiếng Anh miễn phí cho nhân dân trong vùng. Và mới đây, dưới sự bảo trợ của Công ty Du lịch Quốc tế Oxalis, ông sáng lập quỹ học bổng mang tên ông nhằm hỗ trợ những sinh viên xuất sắc ngành du lịch.
