Sáng 7/9 tại Vientiane, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu Đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 29, các hội nghị cấp cao ASEAN+1 với Trung Quốc và Nhật Bản, Hội nghị Cấp cao ASEAN+3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc) lần thứ 19.
Vấn đề biển Đông: Tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý
Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 29, các nhà lãnh đạo ASEAN đã thảo luận về quan hệ đối ngoại của ASEAN, đồng thời trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Các nhà lãnh đạo ASEAN trao đổi về hoạt động khủng bố, cực đoan, tội phạm mạng, vấn đề biến đổi khí hậu, dịch bệnh Zika, tình hình tại biển Đông, bán đảo Triều Tiên. Các nước đều bày tỏ lo ngại về nguy cơ khủng bố ở khu vực, nhất là trong bối cảnh các tổ chức khủng bố đang tìm cách mở rộng địa bàn và hình thức hoạt động, xây dựng căn cứ tại Đông Nam Á và phát triển nhiều phương thức chiêu mộ thành viên, liên kết tại khu vực…
Các nhà lãnh đạo ASEAN nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở khu vực, giải quyết hòa bình các tranh chấp, trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý, thực hiện nghiêm túc Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) và sớm đạt Bộ quy tắc ứng xử (COC) hiệu quả ở biển Đông.
Hội nghị cũng đề cao việc duy trì đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN trong quan hệ với các đối tác, xử lý các thách thức và định hình một cấu trúc khu vực dựa trên luật lệ; tiếp tục thể hiện vai trò chủ động, dẫn dắt và nâng cao hiệu quả của các cơ chế do ASEAN khởi xướng nhằm tiếp tục thu hút sự tham gia và đóng góp của các đối tác.
Áp dụng Bộ quy tắc ứng xử để tránh va chạm bất ngờ trên biển
Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 19 và cũng là Hội nghị kỷ niệm 25 năm quan hệ đối thoại, hai bên nhất trí tiếp tục đẩy mạnh hợp tác thương mại, đầu tư hướng tới mục tiêu kim ngạch thương mại 1.000 tỷ USD và đầu tư 150 tỷ USD vào năm 2020; phát huy các cơ chế hợp tác hiện có giữa ASEAN và Trung Quốc; tăng cường hợp tác về quản lý thiên tai, bảo vệ môi trường, biến đổi khí hậu, y tế, giáo dục, quản lý nguồn nước, ứng phó các thách thức như khủng bố, tội phạm mạng, buôn bán người, ma túy. Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường khẳng định coi trọng quan hệ với ASEAN, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, mong muốn tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc hơn quan hệ với ASEAN; triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động ASEAN-Trung Quốc giai đoạn 2016-2020 và các cơ chế đã có như Mekong - Lan Thương…
Về biển Đông, các nhà lãnh đạo ASEAN khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở biển Đông vì đây là vấn đề quan hệ mật thiết với hòa bình, ổn định của cả khu vực và thế giới cũng như quan hệ giữa ASEAN với Trung Quốc và các đối tác; khẳng định lại các nguyên tắc chung như kiềm chế, giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.
Hai bên khẳng định sự cần thiết của việc tăng cường đối thoại và hợp tác nhằm duy trì hòa bình, ổn định ở biển Đông, thực hiện hiệu quả DOC và sớm ký kết COC vì lợi ích chung. Kết thúc hội nghị, các nhà lãnh đạo thông qua Tuyên bố chung Cấp cao kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN-Trung Quốc; Tuyên bố chung về áp dụng Bộ quy tắc ứng xử để tránh va chạm bất ngờ trên biển ở biển Đông; Tài liệu hướng dẫn vận hành đường dây nóng giữa quan chức cao cấp của các bộ ngoại giao ASEAN và Trung Quốc về ứng phó các sự cố khẩn cấp trên biển; và Tuyên bố chung về hợp tác năng lực sản xuất.
Tăng cường quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Nhật Bản
Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Nhật Bản lần thứ 19, các nhà lãnh đạo hoan nghênh những tiến triển tích cực trong hợp tác hai bên và khẳng định quyết tâm tăng cường quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Nhật Bản, cùng đóng góp cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe khẳng định tầm quan trọng của ASEAN trong chính sách đối ngoại của Nhật Bản.
ASEAN đánh giá cao việc hoàn tất đàm phán dịch vụ trong khuôn khổ Đối tác Kinh tế toàn diện và thông qua Lộ trình cập nhật 10 năm hợp tác Kinh tế Chiến lược ASEAN-Nhật Bản, và mong muốn Nhật Bản tiếp tục hỗ trợ ASEAN trong phát triển cơ sở hạ tầng, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động khởi nghiệp và sáng tạo; đào tạo nhân lực chất lượng cao; triển khai hiệu quả các sáng kiến hợp tác Mekong-Nhật Bản.
Cả ASEAN và Nhật Bản đều nhấn mạnh cam kết hợp tác chống khủng bố, bạo lực cực đoan, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm mạng và tăng cường an ninh biển. Hai bên cũng trao đổi về tình hình bán đảo Triều Tiên và biển Đông. Hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở biển Đông, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp luật pháp quốc tế, UNCLOS.
Phải duy trì hòa bình, an ninh, ổn định của khu vực
Phát biểu tại các hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường quan hệ đối ngoại của ASEAN, tranh thủ sự hợp tác, hỗ trợ của các đối tác bên ngoài để xây dựng Cộng đồng và thực hiện Tầm nhìn 2025, qua đó khẳng định vai trò và vị thế quốc tế của ASEAN.
Thủ tướng khẳng định, những nhân tố quyết định thành công trong quan hệ đối ngoại của ASEAN chính là sự tự cường và lớn mạnh của từng quốc gia thành viên, sự gia tăng gắn kết, đoàn kết và thống nhất của ASEAN cũng như khả năng xử lý hài hòa lợi ích của các đối tác với lợi ích của mỗi quốc gia và của cả ASEAN.
Nhắc lại các mục tiêu của Hiến chương ASEAN, Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, mục tiêu hàng đầu là phải duy trì hòa bình, an ninh và ổn định của khu vực. Tất cả các nước, khu vực và cộng đồng quốc tế có trách nhiệm chung trong việc duy trì hòa bình, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở biển Đông và tạo điều kiện thuận lợi cho giải quyết tranh chấp.
Về những diễn biến gần đây, Việt Nam mong rằng, ASEAN và Trung Quốc cùng hướng tới một giai đoạn mới vì hòa bình, hợp tác và phát triển, xử lý thỏa đáng các vấn đề đặt ra. Theo đó, các bên cần kiềm chế, không có các hành động làm phức tạp thêm tình hình, thúc đẩy đàm phán sớm đi đến kết quả thực chất, tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý; nghiêm chỉnh thực hiện DOC và sớm đạt COC.
Nhật, Úc kêu gọi Trung Quốc tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài
Bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN+3 tại Lào, ngày 7/9, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull tái khẳng định lập trường chung của họ về tranh chấp lãnh thổ trên biển Đông, trong đó gián tiếp kêu gọi Trung Quốc tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài quốc tế hôm 12/7, Kyodo đưa tin. Hai nhà lãnh đạo nhất trí rằng, tranh chấp chủ quyền trên biển Đông cần được giải quyết hòa bình theo luật pháp quốc tế, trong đó có phán quyết của Tòa Trọng tài. Hai nhà lãnh đạo cũng tái khẳng định sự phản đối mạnh mẽ các nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng trên biển Đông.
