Khu dân cư Mỹ Bình và Vĩnh Đại (xã Tam Hiệp, huyện Núi Thành, Quảng Nam) nhiều năm nay sống gần Khu kinh tế mở Chu Lai. Dù cơ quan chức năng thông tin rằng tỷ lệ người chết vì ung thư tại làng là trong ngưỡng an toàn, không đáng báo động, nhưng chứng kiến nhiều cái chết của người trong làng và hằng ngày phải sống chung với ô nhiễm người dân nơi đây không khỏi hoang mang, tìm cách chạy khỏi nơi mình đang sống.
Ám ảnh những cái chết vì ung thư
Trưởng thôn Nguyễn Đủ thông tin, mỗi năm có khoảng 20 người chết, đa số mắc bệnh ung thư. Từ đầu năm tới giờ có 4 người chết, hiện còn 5 người mắc bệnh ung thư giai đoạn 2 và giai đoạn 3. Có gia đình cả vợ chồng đều chết vì bệnh ung thư. Có cả những cái chết trẻ của những em tuổi chỉ vừa độ trăng tròn.
Đã 7 năm trôi qua, nhưng cái chết của con gái vì mắc bệnh ung thư vẫn là nỗi đau không thể nguôi đối với chị Phạm Thị Thùy Trang (43 tuổi, ở thôn Vĩnh Đại, xã Tam Hiệp). Chị kể, năm 2004 gia đình chị chuyển về đây sống, 6 năm sau con gái chị là Võ Phan Diễm Trinh phát hiện bị mắc bệnh ung thư máu. Thương con, vợ chồng chị vay mượn đưa con ra Huế để chữa trị. Biết mắc phải bệnh ung thư xem như thần chết đã gõ cửa, nhưng rồi cố được chút nào cứ cố, có thể là kéo dài sự sống thêm được ít ngày. Dẫu không biết bao lần chị khóc hết nước mắt, nghẹn ngào nhìn con cứ héo dần trên giường bệnh, rồi quặn mình trước những cơn đau. 3 tháng sau bé Trinh mất, lúc em vừa bước sang tuổi 15.
Thương xót con, chị Trang trầm cảm. Phải mất 3 năm sau đó với sự động viên của chồng, người thân và khi biết mang bầu đứa con thứ hai chị mới cố vực dậy tinh thần. Nhưng nỗi sợ căn bệnh ung thư quái ác vẫn ám ảnh vào cả trong giấc mơ của chị.
Chị Phạm Thị Thùy Trang đau buồn trước cái chết của đứa con gái mới tròn 15 tuổi do mắc bệnh ung thư. Ảnh H.Văn. Hai vợ chồng bàn bạc phải đến nơi khác sống, nhưng treo bảng bán nhà thì không ai mua, chị đành ráng nán ở thêm thời gian làm lụng tích cóp. “Mới đây vợ chồng chị mua được mảnh đất ở thị trấn Núi Thành sắp tới vay mượn thêm ít để dựng nhà rồi chuyển ra đó sống. Ngôi nhà này chưa bán được thì cứ tạm bỏ đó đã”, chị nói.
Vợ chồng ông Lê Văn Tụ (48 tuổi) đều chết vì bệnh ung thư. Cuối năm 2005 ông phát hiện ung thư, chỉ sau vài tháng điều trị, đến tháng 7/2006 thì ông mất. Thờ chồng được vài năm, đến năm 2014 bà thấy sức khỏe suy sụp, khám, phát hiện mình cũng bị ung thư và chết sau 1 năm chạy chữa. Sau cái chết của vợ chồng ông, người em trai sợ quá nên dọn sang căn nhà kế bên để ở. Căn nhà trở nên trống hoác, lạnh lẽo.
Những căn nhà hoang lạnh, cửa khóa im ỉm không hiếm ở làng này. Ông Đủ nói, ai có điều kiện đều đã chuyển đến nơi khác sống, khó lắm phải ở lại nơi đây với nơm nớp lo sợ, không biết bao giờ thần chết gọi tên mình. Không ít lần ông cũng nuôi ý định chuyển đến nơi khác sống nhưng tài sản duy nhất là gian nhà này trong khi rao bán chẳng ai mua. “Mình già rồi không nói, nhưng còn con cái. Nhìn đâu cũng thấy bụi, ô nhiễm làm sao mà yên tâm. Người chết vì ung thư cũng cứ tăng lên mỗi ngày” - ông thở dài.
 |
Khu dân cư Mỹ Bình và Vĩnh Đại sát gần các nhà máy trong KCN.
7 ống khói “vây” 1 khu dân cư
Thôn Mỹ Bình có tất thảy 450 hộ, gần 1.000 dân sinh sống. Thôn Vĩnh Đại có hơn 500 hộ với khoảng 1.800 nhân khẩu. Trước năm 2003 người dân sống rải rác ở nhiều thôn, khi xây dựng khu công nghiệp Chu Lai thì dồn dần lại.
Thấy khoảng cách khu dân cư với các nhà máy quá gần, nhiều lần dân kiến nghị giải tỏa khu này để đến nơi khác sống vì ô nhiễm nhưng vẫn không có giải pháp nào được đưa ra để giải thoát. Ông Đủ chỉ tay về phía trước làng, đếm. Có ít nhất 7 công ty, nhà máy vây quanh khu dân cư này. Khoảng cách gần nhất từ nhà máy tới khu dân cư chỉ khoảng 200 mét.
“Không biết độ an toàn đến đâu, chứ như mắt thường chúng tôi nhìn thấy thì nào khói bụi, nào mùi hôi nồng nặc, nhiều nhà máy còn tận dụng trời mưa để xả thải. Nước mương đen ngòm, cá trong hồ nuôi cũng không sống nổi. Có đợt cả tấn cá chết vì ô nhiễm” - ông Đủ nói. Người dân nhiều lần kiến nghị mong muốn được giải tỏa đi nơi khác nhưng kiến nghị năm này qua năm khác vẫn không có một giải pháp nào. Nhiều người có tiền tự giải thoát cho mình, chuyển đến nơi khác sống. Số còn lại có muốn chuyển đi cũng chịu vì nhà cửa đất đai rao bán nhưng không thể bán được.
Ông Nguyễn Đức Anh – Phó Chủ tịch UBND xã Tam Hiệp cho biết, thực tế số lượng người chết do mắc bệnh ung thư tại khu dân cư Mỹ Bình và Vĩnh Đại hằng năm rất nhiều. Sau khi có phản ánh của người dân và địa phương nhiều lần có ý kiến, cơ quan chức năng lập đoàn khảo sát, kiểm tra đánh giá tác động môi trường. “Sau khi khảo sát thì họ nói tỷ lệ người mắc bệnh ung thư tại địa phương qua so sánh thì trong phạm vi cho phép, không đáng báo động. Tuy nhiên, cũng không có đánh giá gì về nguyên nhân do ô nhiễm nước hay môi trường” - ông Anh nói.
Theo ông Anh, việc quy hoạch khu dân cư Mỹ Bình và Vĩnh Đại như hiện nay là rất bất hợp lý, không khoa học bởi dân sống rất gần các nhà máy, công ty của khu công nghiệp. Không ít lần người dân kéo lên tận cổng công ty để phản đối việc gây ô nhiễm. Dù đã có nhà máy xử lý nước thải, tuy nhiên một số công ty vẫn lợi dụng trời mưa để xả thải gây ảnh hưởng tới cuộc sống của bà con.
Người dân đã nhiều lần phản ánh đề nghị được bồi thường tái định cư di dời đi nơi khác, chính quyền cũng có kiến nghị với cấp trên nhưng đến bây giờ cấp trên chưa có trả lời bằng văn bản. Tuy nhiên, kế hoạch sử dụng đất sắp tới khu hậu cần cảng Chu Lai được mở rộng, cùng với đó sẽ mở rộng tuyến đường qua đây nên người dân có thể hy vọng giá đất sẽ tăng để bà con có đường dời đi. Trước mắt là ổn định tinh thần.
Đề xuất đình chỉ 2 công ty vi phạm về môi trường
Trung tâm phát triển hạ tầng (thuộc Ban quản lý Khu kinh tế mở Chu Lai) vừa có văn bản kiến nghị BQL Khu Kinh tế mở Chu Lai đình chỉ hoạt động đối với dự án Nhà máy chế biến thủy sản và sản xuất heo sữa – Cty CP Việt Hoa và đối với Cty TNHH thủy sản Trung Hải (đóng tại Khu kinh tế mở Chu Lai, xã Tam Hiệp, huyện Núi Thành, Quảng Nam) do vi phạm môi trường trong quá trình hoạt động.
Cụ thể, qua kiểm tra đối với Cty CP Việt Hoa hoạt động giết mổ heo sữa với số lượng trung bình 1.600 con/ngày nhưng Cty chưa tiến hành đấu nối vào hệ thống thu gom nước thải của KCN, chưa hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải nội bộ và thoát trực tiếp nước thải giết mổ heo ra cống thoát nước mưa của KCN. Qua kiểm tra, trong 10 chỉ tiêu phân tích, chỉ có 1 chỉ tiêu nằm trong giới hạn cho phép, các chỉ tiêu còn lại vượt từ 3 – 36 lần, đáng chú ý có chỉ tiêu Coliform vượt đến 260.000 lần so với quy chuẩn xả thải mà Cty cam kết trong hồ sơ ĐTM của dự án. Vì vậy, Trung tâm phát triển hạ tầng đề nghị BQL KKT mở Chu Lai đề xuất Sở TN&MT xử lý vi phạm hành chính về lĩnh vực bảo vệ môi trường đối với Cty CP Việt Hoa về hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật với tổng số tiền 370 triệu đồng. Đồng thời đề xuất đình chỉ hoạt động của công ty cho đến khi công ty hoàn thiện hồ sơ xác nhận hoàn thành công trình xử lý nước thải theo đúng cam kết.
Đối với Cty TNHH thủy sản Trung Hải, qua kiểm tra các đợt cho thấy hệ thống xử lý nước thải của Cty không đảm bảo, nước thải rò rỉ chảy ra môi trường, thấm vào đất, đồng thời hệ thống xử lý nước thải chưa được kiểm tra xác nhận hoàn thành các công trình, biện pháp bảo vệ môi trường trước khi dự án đi vào hoạt động theo hồ sơ môi trường Cty đã cam kết. Tồn tại về công trình xử lý nước thải của Công ty TNHH thủy sản Trung Hải kéo dài và chây ì trong việc khắc phục.
Ngoài ra, để kiểm soát tất cả các hoạt động về môi trường trong KCN, hậu cần cảng Tam Hiệp, Trung tâm phát triển hạ tầng cũng đề nghị BQL Khu Kinh tế mở Chu Lai thành lập tổ kiểm tra yêu cầu các doanh nghiệp đang hoạt động lập hồ sơ xác nhận hoàn thành công trình xử lý môi trường trước khi đưa dự án vào hoạt động để tránh tình trạng xả thải sai quy định.
