 |
Trung Quốc có quan hệ mạnh mẽ với Nga nhưng cũng là đối tác lớn của Ukraine. (Ảnh: AP) |
Nhưng ở khu vực biên giới Nga – Ukraine, hơn 100.000 binh lính Nga đang tiếp tục duy trì hiện diện, khiến phương Tây lo ngại nguy cơ xảy ra chiến tranh, tạo nên cuộc khủng hoảng an ninh tồi tệ nhất mà châu Âu phải đối mặt trong nhiều thập kỷ.
Trong khi đó, Trung Quốc đang là đối tác thương mại lớn nhất và là khách hàng mua vũ khí lớn của Ukraine.
Bắc Kinh lâu nay vẫn cố gắng duy trì quan điểm cân bằng giữa Nga và Ukraine, bằng việc kêu gọi giải quyết khủng hoảng thông qua đối thoại và chủ yếu hướng chỉ trích về phía Mỹ.
Tuy nhiên, một số nhà quan sát cho rằng một số người Ukraine đã có suy nghĩ khác về Trung Quốc.
Bắc Kinh và Kiev thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức từ năm 1992, sau khi Liên Xô sụp đổ. Từ đó đến nay, hai bên phát triển mạnh mẽ quan hệ kinh tế.
Nằm trên bờ phía bắc của Biển Đen, Ukraine đóng vai trò như một hành lang thương mại quan trọng giữa châu Âu, châu Á và Trung Đông, trở thành một mắt xích quan trọng trong sáng kiến Vành đai Con đường của Trung Quốc.
Năm 2013, Ukraine bắt đầu bán ngô cho Trung Quốc, và đến năm 2019 đã trở thành nhà cung cấp lớn nhất của Trung Quốc trong mặt hàng này. Cũng trong năm 2019, Trung Quốc vượt Nga để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Ukraine. Năm 2020, một tuyến đường sắt chở hàng kết nối hai nước đã khai trương.
Trong cuộc trả lời phỏng vấn hãng thông tấn Xinhua vào tháng trước, Đại sứ Trung Quốc tại Ukraine Fan Xianrong nói rằng các công ty Trung Quốc “bày tỏ sẵn sàng” tìm kiếm các cơ hội đầu tư vào ngành chế biến thực phẩm, xây dựng cảng biển, chế tạo linh kiện ô tô và sản xuất vắc xin ở Ukraine.
Bên cạnh đó, Trung Quốc là khách hàng lớn của Ukraine về công nghệ quân sự, vì Ukraine thừa hưởng năng lực sản xuất vũ khí đáng kể từ Liên Xô cũ.
Ukraine đã xuất khẩu động cơ phản lực dành cho máy bay, động cơ diesel cho xe tăng, tuốc-bin khí cho tàu khu trục và tên lửa không đối không cho tiêm kích J-11. Hải quân Trung Quốc dùng các động cơ của Ukraine cho các tàu khu trục, theo báo cáo năm 2014 của Trung tâm Wilson.
Năm 1998, một doanh nhân Trung Quốc mua một vỏ tàu sân bay thời Liên Xô. Vỏ tàu này sau đó trở thành tàu sân bay Liêu Ninh, tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc.
Hai nước cũng duy trì quan hệ chính trị ổn định.
Hai chủ tịch Trung Quốc là Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đều đã thăm Ukraine trong 30 năm qua. Năm 2011, trong chuyến thăm cấp nhà nước đến Kiev, ông Hồ Cẩm Đào và tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych hồi đó đồng ý nâng cấp quan hệ song phương lên “đối tác chiến lược”. Ông Yanukovych khi đó thông báo hai bên đã ký các hợp đồng năng lượng, hạ tầng và nông nghiệp trị giá 3,5 tỷ USD.
Tháng 12/2013, ông Yanukovych để lại những hỗn loạn trong nước để sang Bắc Kinh gặp ông Tập. Khi những người biểu tình ủng hộ châu Âu kéo xuống đường để phản đối việc ông Yanukovych từ chối ký thỏa thuận tự do thương mại và hợp tác chính trị với EU, Trung Quốc và Ukraine cam kết “ủng hộ nhau trong những vấn đề liên quan đến chủ quyền quốc gia, đoàn kết và chủ quyền lãnh thổ” và làm sâu sắc quan hệ “đối tác chiến lược”.
Trong chuyến thăm, Trung Quốc cũng đề xuất “bảo đảm an ninh hạt nhân” cho Ukraine. Ukraine sở hữu tới 3.000 vũ khí hạt nhân từ Liên Xô và đồng ý tiêu hủy số vũ khí này từ năm 1994, nhưng Bắc Kinh đã gạt đi.
Hai tháng sau, ông Yanukovych thôi chức và chính phủ của ông được thay thế bằng những người thân phương Tây. Tuy nhiên, trong một bước đi gây ngạc nhiên, Bắc Kinh và Kiev đã ký một thỏa thuận trong năm 2021 để thúc đẩy hợp tác về hạ tầng, bao gồm đường xá, cầu và đường sắt.
Sau đó, khủng hoảng biên giới Ukraine nổ ra, với việc ông Putin yêu cầu NATO cam kết không kết nạp Ukraine và Mỹ đe dọa trừng phạt nếu Nga tiến quân vào quốc gia láng giềng.
Trong suốt cuộc khủng hoảng, Bắc Kinh nhất quán kêu gọi đối thoại trực tiếp giữa Mátxcơva và Kiev. Tuy nhiên, tại cuộc họp của Liên Hợp Quốc vào đầu tuần trước, Trung Quốc là nước duy nhất cùng Nga bỏ phiếu chống để ngăn Hội đồng Bảo an tổ chức phiên thảo thuận về cuộc khủng hoảng.
Sergiy Gerasymchuk, phó giám đốc tổ chức nghiên cứu mang tên Lăng kính Ukraine ở Kiev, nói rằng khi căng thẳng Ukraine – Nga gia tăng, đang có “một số nhân tố khác” trong suy nghĩ của người Ukraine về Trung Quốc.
Thường được coi là một nước có sức mạnh kinh tế lớn, một đối tác quan trọng và không gây đe dọa cho Ukraine, việc Trung Quốc bỏ phiếu giống Nga tại Hội đồng Bảo an “được hiểu một cách tiêu cực, cho dù quyết định đó là vì lợi ích của Trung Quốc và không phải do Ukraine”, ông Gerasymchuk nói.
“Trung lập về địa chính trị, không ủng hộ Nga trên các diễn đàn quốc tế như Liên Hợp Quốc và tiếp tục là một đối tác thương mại của Ukraine là một cách tiếp cận công bằng và được Kiev hoan nghênh”, ông Gerasymchuk nói thêm.
Yurii Poita, giám đốc bộ phận châu Á – Thái Bình Dương thuộc Mạng Nghiên cứu địa chính trị mới ở Kiev, cho rằng dù các lãnh đạo Ukraine không phát biểu công khai về quyết định của Trung Quốc và đang “cố gắng duy trì quan hệ hữu nghị với Bắc Kinh”, nhưng giới học giả Ukraine đánh giá Trung Quốc “đang nghiêng về Nga”.
Ông Poita nói rằng Mátxcơva và Bắc Kinh đang thể hiện sự đoàn kết khi đều chịu áp lực của phương Tây, nhưng Trung Quốc cũng đối mặt với một số rủi ro.
“Nga sẽ tiếp tục tận dụng điều này, sẽ cố thuyết phục Trung Quốc đứng về phía mình để đối đầu với phương Tây”, ông Poita nói.
