Theo báo cáo, tổng mức đầu tư dự án nêu tại tờ trình Chính phủ vẫn chia thành 3 giai đoạn, nhưng giảm từ 18,7 tỷ USD (trình kỳ họp QH thứ 8, tháng 11/2014) xuống còn 15,8 tỷ USD, giảm 2,9 tỷ USD. Riêng giai đoạn 1, giảm khoảng 2,6 tỷ USD (còn 5,2 tỷ USD). Diện tích thu hồi đất cũng giảm từ 5.000 ha còn hơn 2.000 ha.
Cần làm rõ tính khả thi
Thẩm tra của Thường trực Ủy ban Kinh tế nhấn mạnh, việc đầu tư xây dựng Cảng Long Thành là cần thiết, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát, tính toán lại diện tích của dự án xem có cần thiết sử dụng đến 5.000 ha đất không, vì một phần lớn diện tích không liên quan trực tiếp đến dự án là 2.270 ha.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Phùng Quốc Hiển đề nghị cần giải trình, làm rõ thêm mục tiêu dự án: Khả năng trung chuyển của sân bay Long Thành cho ba nước Philippines, Indonesia, Australia khó đạt được vì Philippines, Indonesia quá gần, như vậy chỉ còn chung chuyển cho Australia. “Với quy mô đầu tư rất lớn, khi hoàn thành dự án có đạt mục tiêu thu hút 100 triệu khách không, cần đặt vấn đề để thấy dự án có thực sự cần thiết không?”, ông Hiển nói.
Phân tích tổng thể hiện trạng giao thông Việt Nam, ông Hiển đề nghị làm rõ trật tự, thứ tự ưu tiên đầu tư những dự án lớn như sân bay Long Thành. Giao thông luôn được Quốc hội ưu tiên, nhưng phải ưu tiên từng lĩnh vực cụ thể, phân bổ vốn phù hợp. Ví dụ, đường bộ cao tốc Bắc - Nam cũng chỉ mới làm được từng đoạn, hệ thống đường sắt Bắc Nam già cỗi tồn tại trăm năm nay, có ưu tiên không, đường thủy ra sao? Cần xét trong tổng thể để quyết định có làm sân bay bây giờ hay nên để đến giai đoạn sau.
“Có ý kiến đề nghị rà soát lại quy mô và dự báo hành khách để xác định mục đích xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành với vai trò trung chuyển. Bên cạnh đó, có ý kiến chuyên gia cho rằng, Cảng Long Thành sẽ khó phát huy được vai trò trung chuyển. Ngoài ra, cần làm rõ định hướng sử dụng cảng hàng không Tân Sơn Nhất khi Cảng Long Thành hoàn thành cả 3 giai đoạn”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu cho biết.
Lo ngại phát sinh vốn, tăng nợ công
Trong lần trình này, Chính phủ đã tiến hành rà soát lại đơn giá và mức đầu tư, qua rà soát cho thấy, tổng mức đầu tư giai đoạn 1 của Dự án là 5.236 triệu USD, giảm khoảng 2.601,6 triệu USD so với dự toán trình Quốc hội với cơ cấu vốn là: ODA 1.389,4 triệu USD (chiếm 26,53%), vốn ngân sách 578,3 triệu USD (chiếm 11,05%), vốn doanh nghiệp, cổ phần, PPP... 3.268,8 triệu USD (62,42%).
Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế đề nghị cần tiếp tục rà soát, bảo đảm tính chính xác của tổng vốn đầu tư của toàn bộ dự án (3 giai đoạn), tránh phát sinh lớn chi phí đầu tư khi thực hiện; có phương án huy động vốn khả thi trên cơ sở cân đối ngân sách nhà nước và vấn đề nợ công. Chỉ sử dụng vốn ngân sách nhà nước vào những hạng mục đầu tư không thể huy động vốn từ doanh nghiệp.
Nhiều ý kiến trong Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ giải trình thêm về tính khả thi trong các phương án huy động vốn, về tổng mức đầu tư, phương án huy động vốn, phân kỳ đầu tư, vì phương án Chính phủ đưa ra là chưa thuyết phục. Có ý kiến cho rằng, suất đầu tư của dự án cao hơn so với suất đầu tư cảng hàng không quốc tế các nước trong khu vực.
Về cơ chế tài chính, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Phùng Quốc Hiển nêu ra nhiều vấn đề cần giải đáp: Tỷ lệ sử dụng ngân sách, vốn ODA (thực chất cũng là ngân sách), vốn của doanh nghiệp bao nhiêu? Vốn ngân sách, ODA, trái phiếu cũng khá lớn - vậy cơ chế quản lý, thu hồi vốn ra sao, chưa thấy làm rõ. “Tính riêng giai đoạn 1 với khoảng 40.000 tỷ đồng phải đầu tư từ ngân sách, vậy cả 3 giai đoạn tổng vốn ngân sách chiếm bao nhiêu, hiệu quả dự án là gì ?”, ông Hiển nêu.
Phó Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, lần trình này Chính phủ đã giảm tổng mức đầu tư, nhưng phải phân tích, làm rõ tác động của dự án đối với nợ công ở mức nào. Kỳ họp Quốc hội vừa qua, Chính phủ báo cáo dự án không ảnh hưởng nhiều và nợ công vẫn trong ngưỡng an toàn, vậy khi giảm tổng mức đầu tư thì tác động tới nợ công sẽ giảm ra sao cũng cần làm rõ.
“Không chủ quan được đâu”
Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng cho rằng, đề án đủ điều kiện trình Quốc hội xin ý kiến chủ trương, tuy nhiên lưu ý một số vấn đề giải trình tại kỳ họp tới. “Tại sao trước đây là 5.000 ha, bây giờ chỉ còn hơn 2.000 ha? Thu hồi đất là một thủ tục đặc biệt, cho nên tôi đề nghị Quốc hội quyết định, bởi vì hàng nghìn hécta không phải đơn giản, nó còn gắn với quốc phòng, an ninh, gắn với sự phối hợp của nhiều ngành, nhiều tỉnh trong khu vực”, bà Phóng nói và đề nghị cần có một đề án riêng về vấn đề di dân, tái định cư.
“Thủy điện Hòa Bình cho đến nay vẫn chưa dứt được vai trò của Chính phủ, thủy điện Sơn La cũng chưa dứt được vai trò đầu tư và hỗ trợ của Chính phủ về tái định cư. Dù tỉnh Đồng Nai có phát triển đến mấy, trách nhiệm của Chính phủ là phải lo cho dân. Đề nghị tiếp tục báo cáo về đề án này, giải quyết công ăn việc làm, chuyển từ nông nghiệp sang công nghiệp là bao nhiêu. Không chủ quan được đâu, tôi nói ngay một sự kiện ở Đồng Nai đã có hàng vạn người tham gia đình công, bãi công. Ở đây lại là đất đai, nếu mình làm không cẩn thận, dân tụ tập đông người cũng là cả một vấn đề”, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nêu rõ.
Chốt lại phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị, cần tiếp tục làm rõ cơ chế tài chính cho dự án, việc sử dụng nguồn vốn ngân sách, tác động tới nợ công, hiệu quả kinh tế của dự án. “Chỉ qua một phiên họp Quốc hội, mức đầu tư sân bay Long Thành đã cắt giảm hơn 2 tỷ USD. Vậy kỳ này nếu tiếp tục rà soát kỹ thì tổng mức đầu tư có giảm được xuống nữa hay không?” - Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nói.
Giảm 2,9 tỷ USD do điều chỉnh dự án, tính lại đơn giá
Giải trình bổ sung tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội về Báo cáo đầu tư Dự án xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành, Bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng cho biết: Tổng mức đầu tư của dự án giảm còn 15,8 tỷ USD (thay cho mức 18,7 tỷ USD trước đó). Dự án được điều chỉnh theo hướng giai đoạn I chỉ xây dựng 1 đường hạ cất cánh và một nhà ga hành khách cùng các hạng mục phụ trợ đồng bộ.
Trước đó, tại Tờ trình số 360/TTr-CP (ngày 1/10/2014), giai đoạn I đầu tư nhà ga hàng hóa công suất 1,2 triệu tấn hàng hóa/năm, 2 đường hạ cất cánh song song có cấu hình đóng, khái toán kinh phí đầu tư 7,837 tỷ USD. Với sự cắt giảm 1 đường hạ cất cánh và tính toán lại, giai đoạn I chỉ còn hơn 5,2 tỷ USD.
Cũng theo Bộ GTVT, các giai đoạn tiếp theo sẽ nghiên cứu sử dụng đất hiệu quả để giảm chi phí giải phóng mặt bằng.
Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng cho biết: Sân bay Long Thành là điểm trung chuyển tới nhiều quốc gia, tới và đi chứ không chỉ có 3 nước. Theo ông Thăng, lĩnh vực đường sắt chỉ ưu tiên phát triển đường sắt cao tốc Bắc - Nam, đường thủy tập trung vào khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng, hàng không chỉ tập trung đầu tư sân bay Long Thành. Tỷ lệ vốn đầu tư từ ngân sách của dự án sẽ được làm rõ trong báo cáo tiền khả thi. Hiệu quả của dự án là khả thi, các dự án cảng hàng không hiện nay đều làm ăn có hiệu quả, có lãi.
Bán sân bay nhỏ xây sân bay Long Thành?
Liên quan đến dự án Cảng Hàng không quốc tế Long Thành, trong cuộc họp về xã hội hóa ngành hàng không ngày 25/2, Bộ trưởng GTVT Đinh La Thăng chỉ đạo: Trong năm 2015, Tổng Cty Cảng Hàng không Việt Nam phải bán bằng được Cảng Hàng không Phú Quốc để tập trung vốn cho dự án này. Bộ trưởng GTVT cũng đồng ý nhượng quyền cho Hãng Hàng không VietJet nắm quyền khai thác một phần nhà ga T1 của Cảng Hàng không Nội Bài (Hà Nội).
Bộ trưởng GTVT chỉ đạo, ngân sách nhà nước chỉ đầu tư tại các vùng khó khăn như sân bay ở miền núi phía Bắc; các dự án có thể thu hút đầu tư như Cảng Hàng không Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng... cần xã hội hóa.
(Sỹ Lực)
