Các lãnh đạo Đài Loan thường thăm một nhóm nước nhỏ ở Trung Mỹ, vùng Caribe, và thường dừng chân ở Mỹ để gặp một số nghị sĩ Mỹ. Báo Liberty Times của Đài Loan đưa tin, bà Thái Anh Văn có thể sẽ thu xếp để gặp các thành viên chủ chốt trong đội trợ thủ của ông Donald Trump ở New York khi bà trên đường đến Nicaragua, Guatemala và El Salvador. Nhưng văn phòng của bà Thái không xác nhận thông tin này. Bộ Ngoại giao Trung Quốc kêu gọi Mỹ không để bà Thái quá cảnh ở Mỹ.
“Ý định thực sự của bà Thái là hiển nhiên”, Bộ Ngoại giao Trung Quốc gửi email trả lời báo chí. “Chúng tôi hy vọng Mỹ tôn trọng nguyên tắc của chính sách “Một Trung Quốc” và 3 thông cáo chung Mỹ - Trung và không cho phép bà ấy quá cảnh”. Bắc Kinh cũng cảnh báo Washington chớ gửi “tín hiệu sai đến các lực lượng đòi độc lập ở Đài Loan”.
Thông tin này xuất hiện sau khi ông Trump phá tiền lệ để có một cuộc điện đàm với lãnh đạo Đài Loan. Phản ứng chính thức từ Bắc Kinh đối với cuộc điện đàm này khá ôn hòa, nhưng Trung Quốc thường dùng báo chí nhà nước để chuyển tải thông điệp chính sách của họ. Global Times (Thời báo Hoàn cầu), tờ báo Trung Quốc mang giọng điệu diều hâu, hôm 6/12 chỉ trích hành của tổng thống đắc cử Mỹ là “sai lầm và khiêu khích”.
Về chuyến thăm của bà Thái, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ nói với báo giới rằng, chuyến đi quá cảnh như vậy phù hợp với “thực tế lâu nay ở Mỹ” và nhấn mạnh Mỹ “vẫn thường” cho phép các lãnh đạo Đài Loan đi qua nước này.
Bắc Kinh có thể gia tăng áp lực với Đài Loan
Trong khi đó, các nhà phân tích quân sự cho rằng, các máy bay của không quân Trung Quốc rất có khả năng sẽ tăng cường bay sát Đài Loan sau cuộc nói chuyện qua điện thoại giữa bà Thái và ông Trump. Quân đội Trung Quốc đã triển khai nhiều chuyến bay áp sát Đài Loan những tháng gần đây nhằm gia tăng áp lực lên lực lượng chủ trương độc lập ở hòn đảo này.
Cuộc nói chuyện giữa bà Thái và ông Trump diễn ra sau khi Hạ viện Mỹ vừa thông qua Đạo luật Cấp phép Quốc phòng cho năm sau, trong đó lần đầu tiên có một phần nói về trao đổi quân sự với Đài Loan.
“Có một số tín hiệu xấu cho thấy chính quyền của bà Thái sẽ tìm kiếm sự hỗ trợ từ ông Trump, khiến Bắc Kinh lo ngại ông Trump có thể hợp tác với bà Thái vì tư tưởng của ông khác với giới chính trị gia Mỹ”, báo Hong Kong South China Morning Post dẫn lời nhà phân tích quân sự Li Jie ở Bắc Kinh. “Bắc Kinh chắc chắn sẽ tập trận để gửi tín hiệu mạnh mẽ hơn đến chính quyền ủng hộ độc lập của bà Thái vì những hoạt động đó sẽ tạo nên sức răn đe quân sự lớn hơn”, ông Li nói.
Tháng trước, không quân Trung Quốc tập trận bằng các máy bay ném bom hạt nhân H-6K bay qua kênh Bashi nằm giữa Đài Loan và Philippines và eo Miyako gần đảo Okinawa của Nhật Bản. Nhật Bản đã điều các máy bay chiến đấu F-15 để răn đe máy bay Trung Quốc.
Phát ngôn viên quân đội Trung Quốc Shen Jinke tuyên bố hồi tháng 9 rằng, các máy bay Trung Quốc sẽ bay thường xuyên qua “Chuỗi đảo thứ nhất”, tức một dải kéo dài từ Nhật Bản xuống Đài Loan mà Bắc Kinh nói Mỹ thường sử dụng để kiềm chế họ kể từ Chiến tranh Lạnh.
Nhà quan sát quân sự Antony Wong Dong từ Macao nói rằng, các đợt tập trận của quân đội Trung Quốc chủ yếu nhằm thu thập thông tin tình báo điện tử. Còn nhà bình luận Song Zhongping của Truyền hình Phượng Hoàng ở Hong Kong cho rằng, những chuyến bay như vậy của Trung Quốc trên Thái Bình Dương không nhằm vào Đài Loan mà nhằm vào liên minh quân sự Mỹ - Nhật. “Chiến lược lâu dài của quân đội Trung Quốc là ngăn Đài Loan trở thành quân cờ của Mỹ để kiềm chế Trung Quốc. Nếu bà Thái tìm sự hỗ trợ từ Mỹ cho kế hoạch Đài Loan độc lập, Bắc Kinh chắc chắn sẽ có hành động quân sự”, ông Song nhận định.
Nhà bình luận chính trị Wang Hsing-ching từ Đài Bắc cho rằng, Đài Loan coi các cuộc tập trận của Trung Quốc là một phần trong nỗ lực gây áp lực tổng thể lên Đài Loan. “Người Đài Loan tin rằng, các chuyến bay tập trận không phải việc của họ. Đó chỉ là một phần trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm phô diễn sức mạnh quân đội trong các vấn đề biển Đông và Hoa Đông”, ông Wang nói.
