Ngày 26/5, 30 thành viên của NATO đồng ý ra tuyên bố lên án vụ Belarus ép một máy bay chở khách của hãng Ryanair để bắt giữ nhà báo Roman Protasevich, nhưng không đưa ra hành động trừng phạt nào như các nước vùng Baltic và Ba Lan đề xuất.
Tuyên bố cũng mang lời lẽ ít gay gắt hơn phát biểu công khai của Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg. Ông Stoltenberg gọi đây là vụ “không tặc nhà nước” và “thái quá”.
Thổ Nhĩ Kỳ bảo vệ quan điểm rằng việc tuyên bố ủng hộ phương Tây trừng phạt Belarus và kêu gọi Belarus thả các tù nhân chính trị là không phù hợp, hai nhà ngoại giao cho biết. Những từ ngữ đe doạ dừng hợp tác giữa NATO và Belarus cũng bị gạch khỏi bản tuyên bố.
Chưa rõ động cơ của Thổ Nhĩ Kỳ là gì khi làm việc làm việc này.
Các nhà ngoại giao cho rằng Ankara có thể đang muốn giữ gìn quan hệ với Nga – nước đồng minh gần gũi nhất của Belarus, đồng thời duy trì quan hệ kinh tế với Belarus thông qua Turkish Airlines khi hãng hàng không này đang có những chuyến bay hằng ngày đến Minsk. Một khả năng nữa có thể là Thổ Nhĩ Kỳ muốn đón dòng du khách Nga vào mùa hè này, sau khi đại dịch COVID-19 ổn thoả.
Số ca mắc COVID-19 vùng phát từ cuối tháng trước và những cảnh báo về đi lại đã làm mất nhiều tour đặt trước, báo hiệu một mùa du lịch thất thu nữa của Thổ Nhĩ Kỳ khi nước này đang muốn kiếm tiền để trả nợ nước ngoài.
Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ chưa phản hồi đề nghị bình luận.
Một nhà ngoại giao nói rằng ông Stoltenberg đã phải thống nhất với các thành viên để có được tuyên bố cuối cùng, nhằm tránh thể hiện sự chia rẽ trong liên minh.
Việc Thổ Nhĩ Kỳ khăng khăng đòi hạ tông bản tuyên bố chung khiến nhiều đồng minh NATO như Ba Lan, Lithuania và Latvia thất vọng, vì những nước này đề xuất sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ hơn.
Trong những năm gần đây, Thổ Nhĩ Kỳ trở thành đối tác gây khó khăn hơn cho một số thành viên NATO. Thổ Nhĩ Kỳ mâu thuẫn với Pháp về chính sách với Libya, với Mỹ trong vấn đề Syria, và với Hy Lạp trong vấn đề năng lượng ở Địa Trung Hải.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng mua các tên lửa phòng không của Nga mà NATO nói là sẽ gây bất ổn cho phương Tây.
Mỹ và EU chỉ trích điều mà họ coi là xu hướng độc tài dưới thời Tổng thống Tayyip Erdogan, nhất là sau cuộc đảo chính thất bại năm 2016.
Nhưng Thổ Nhĩ Kỳ, với quân đội lớn thứ hai trong NATO và nằm ở vị trí chiến lược giữa châu Âu và Trung Đông, đóng vai trò quá quan trọng để EU hay Mỹ có thể bỏ qua.
Ankara nhiều lần nói rằng họ ủng hộ NATO nhưng cũng có quyền theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập.
