Mỹ có 5 lãnh sự quán ở Trung Quốc đại lục, gồm cơ sở ở Quảng Châu, Thượng Hải, Thẩm Dương, Thành Đô và Vũ Hán, bên cạnh đó có tổng lãnh sự quán ở Hong Kong và Macao. Trả đũa bằng cách đóng cửa cơ sở của Mỹ ở Thành Đô được đánh giá sẽ càng khiến quan hệ Mỹ - Trung gia tăng căng thẳng.
Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa sau khi Mỹ đóng cửa lãnh sự quán ở Houston với lý do để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và thông tin riêng tư của Mỹ. Ban đầu có thông tin gợi ý rằng lãnh sự quán Mỹ ở Vũ Hán sẽ là mục tiêu.
Ông David Stilwell, quan chức cấp cao phụ trách Đông Á tại Bộ Ngoại giao Mỹ, gọi lãnh sự quán ở Houston là trung tâm của những nỗ lực của quân đội Trung Quốc nhằm đưa sinh viên sang Mỹ để thu thập thông tin hòng giúp Trung Quốc nâng cao năng lực chiến tranh. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân gọi những cáo buộc này là vô lý, nhưng không nói lãnh sự quán nào của Mỹ sẽ trở thành mục tiêu khi được hỏi về cách đáp trả của Bắc Kinh.
Ông Uông nói rằng, vào tháng 7/2018 và 1/2020, Mỹ đã tự ý mở túi thư ngoại giao của Trung Quốc, khiến quyền của Bắc Kinh bị xâm phạm. Ông Uông nói Trung Quốc đã phản đối Mỹ, và Washington không phủ nhận cáo buộc nhưng dẫn “các lý do kỹ thuật” gây ra sự cố. Ông Uông phủ nhận ý kiến cho rằng mâu thuẫn mới nhất giữa hai nước liên quan đến chuyện trì hoãn cho phép các nhà ngoại giao Mỹ trở lại làm việc trong các đại sứ quán và lãnh sự quán ở Trung Quốc do những hạn chế đi lại và yêu cầu cách ly mà Bắc Kinh áp dụng để khống chế sự lây lan của đại dịch COVID-19.
Ông Long Xingchun, chủ tịch Viện Nghiên cứu thế giới ở Thành Đô (một tổ chức nghiên cứu độc lập), nói rằng đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Vũ Hán sẽ không gây nhiều tổn thất cho Mỹ, nhưng đóng cửa cơ sở ở Thành Đô sẽ gây tác động lớn hơn. “Tây Tạng là một trong những vấn đề quan tâm của lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô. Mỹ quan tâm nhiều đến Tây Tạng và Tân Cương trong những năm gần đây”, ông Long nói với báo Hong Kong SCMP.
Ông Hồ Tích Tiến, tổng biên tập báo Trung Quốc Global Times, nói rằng Trung Quốc sẽ có biện pháp đáp trả, nhưng đóng cửa lãnh sự quán ở Vũ Hán sẽ không đủ mạnh vì Mỹ đã sơ tán cán bộ ngoại giao từ khi COVID-19 bùng lên. Trung Quốc có thể sẽ nghĩ sáng tạo về cách đáp trả, ông này nói.
Xung đột hệ thống
Những diễn biến trên đẩy căng thẳng Mỹ - Trung lên đến mức cấp tính nhất kể từ khi hai nước bình thường hoá quan hệ ngoại giao cách đây hơn 4 thập kỷ, giới quan sát nhận định. Trong quốc phòng, thương mại, công nghệ, nhân quyền, báo chí, ngoại giao và nhiều lĩnh vực khác, hành động và sự trả đũa của hai bên leo thang nhanh chóng dưới thời chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Washington thậm chí còn cân nhắc cấm cửa 92 triệu đảng viên Trung Quốc và trục xuất bất kỳ đảng viên nào đang ở Mỹ.
Ngày 22/7, ông Jim Risch - chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ và ông Cory Gardner - chủ tịch Tiểu ban Đối ngoại của Thượng viện về Đông Á, Thái Bình Dương và chính sách an ninh mạng quốc tế, đề xuất một dự luật toàn diện nhằm đối phó với Trung Quốc trên nhiều mặt trận, bao gồm vấn đề đánh cắp sở hữu trí tuệ, trợ cấp của chính phủ và năng lực quốc phòng ở châu Á.
Về những mâu thuẫn lợi ích ở biển Đông, nơi được coi là điểm nóng có nguy cơ xảy ra xung đột quân sự với Bắc Kinh, dự luật kêu gọi Washington “làm việc với các đồng minh và đối tác ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương để bảo đảm những diễn giải phù hợp về luật quốc tế liên quan đến tự do trên biển, bao gồm những vấn đề liên quan đến hoạt động của tàu quân sự trong các vùng đặc quyền kinh tế”. Dự thảo kêu gọi phải có báo cáo về “cấu trúc của lực lượng hải cảnh Trung Quốc đang đóng vai trò là công cụ cưỡng ép trong những hoạt động ‘vùng xám’ ở biển Đông và Hoa Đông”.
“Tôi nghĩ chúng ta đang ở trong vòng xoáy nguy hiểm”, báo Mỹ New York Times dẫn lời ông Orville Schell, giám đốc Trung tâm Quan hệ Mỹ - Trung tại Viện Châu Á. Ông Schell cho rằng, tính nghiêm trọng của cuộc đối đầu này “đã chuyển từ những thách thức cụ thể và có thể giải quyết thành sự xung đột về hệ thống và giá trị”.
Lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô mở cửa từ năm 1985 và được giao phụ trách khu vực phía tây nam Trung Quốc, bao gồm các tỉnh Tứ Xuyên, Vân Nam, Quý Châu, Tây Tạng và Trùng Khánh. Lãnh sự quán này được nhiều người biết đến sau vụ Vương Lập Quân, cựu cảnh sát trưởng và phó chủ tịch Trùng Khánh, vào trốn để tránh sự truy sát của cựu bí thư Trùng Khánh Bạc Hy Lai. Vương được nói là đã tự nguyện rời khỏi đó sau 30 giờ lẩn trốn, sau khi đã cung cấp bằng chứng nhằm buộc tội Bạc Hy Lai tại một cuộc họp với các cán bộ lãnh sự Mỹ, từ đó dẫn đến cuộc khủng hoảng chính trị lớn nhất Trung Quốc trong cả thập kỷ.
