Còn “đầu gấu, anh chị”, “trực buồng”
Tham luận tại hội thảo, ông Triệu Quang Định, Phó Vụ trưởng Vụ Kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự (Viện Kiểm sát nhân dân tối cao), cho hay, công tác quản lý giam giữ còn nhiều thiếu sót dẫn đến việc người bị tạm giam vi phạm kỷ luật, phạm tội mới hoặc tự sát ở nơi giam giữ còn nhiều.
Theo ông Định, ở một số nơi vẫn còn tình trạng “đầu gấu”, “anh chị”. Một số nơi giam giữ còn có chức danh “trực buồng” để giúp cán bộ quản giáo nắm tình hình, duy trì trật tự. Nhiều trường hợp lợi dụng danh nghĩa này để đối xử thiếu bình đẳng với những đối tượng khác, nên đã xảy ra nhiều vụ án cố ý gây thương tích, giết người do “trực buồng” hoặc người bị giam giữ gây ra. Bên cạnh đó, còn để xảy ra nhiều vi phạm khác như uống rượu, đưa và tàng trữ vật cấm trong buồng giam, giữ. Cán bộ, chiến sỹ có hành vi xâm phạm nghiêm trọng nhân phẩm và sức khỏe của người bị tạm giam.
Ông Định cho hay, thời gian qua xảy ra nhiều vi phạm nghiêm trọng trong công tác quản lý, giám sát dẫn đến việc người bị kết án tử hình lợi dụng trốn khỏi nơi giam giữ như ở Hà Nội, Trà Vinh, Thái Bình. Cá biệt, còn để xảy ra tình trạng người bị kết án tử hình có thai trong quá trình giam giữ như ở Hòa Bình, TPHCM.
Nhiều nơi, cán bộ quản lý giam, giữ còn đưa người bị tạm giam ra ngoài để phục vụ công tác giam giữ hoặc lao động dọn dẹp, vệ sinh khu vực giam giữ trái quy định. Sơ hở này dẫn đến nhiều trường hợp lợi dụng trốn khỏi nơi giam giữ. Cá biệt, còn có trường hợp cán bộ ở nhà tạm giữ đi uống rượu về trong tình trạng say xỉn nên bảo bị can đang bị tạm giam ra cạo gió. Do cán bộ quá say nên sau đó ngủ quên. Lợi dụng sơ hở này, bị can lấy chìa khóa mở cửa trại giam trốn thoát.
Đề xuất kiểm tra đột xuất, lắp camera…
Khẳng định người bị tạm giữ, tạm giam mới chỉ tạm thời bị cách ly xã hội một thời gian để phục vụ điều tra, chưa phải là có tội, luật sư Nguyễn Cẩm, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, cho rằng, quyền con người của họ phải được tôn trọng và bảo đảm. Ông Cẩm chỉ ra một thực tế rằng, tình trạng bức cung, nhục hình vẫn còn xảy ra ở nơi tạm giữ, tạm giam. “Có bị cáo nữ không khai thì bị ép cung, đưa chuột vào dọa. Rồi những vụ án oan được phát hiện trong thời gian qua cũng có nhiều nguyên nhân liên quan đến bức cung, nhục hình. Thế nhưng lại chưa thấy có trường hợp cán bộ làm công tác tạm giữ, tạm giam bị xử lý”, ông nói. Ông Cẩm đề nghị xây dựng dự thảo luật lần này cần phải hướng đến việc bảo đảm và tôn trọng quyền con người. Đồng thời, lực lượng làm nhiệm vụ ở nhà tạm giữ, tạm giam cũng phải có trách nhiệm ngăn chặn điều tra viên bức cung, nhục hình đối với bị can, bị cáo.
TS Nguyễn Công Giao, Khoa Luật ĐH Quốc gia Hà Nội, đề nghị bổ sung vào dự luật các quy định ngăn chặn điều tra viên và cán bộ quản lý tra tấn, ép cung, bức cung hoặc có những hành động đối xử, trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hay hạ nhục người bị tạm giữ, tạm giam. Đồng thời, nghiên cứu các quy định thay thế biện pháp tạm giữ, tạm giam bằng các hình thức như cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lãnh, đặt tiền hoặc tài sản.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Đình Quyền cho rằng, việc bảo vệ quyền con người phải được quan tâm đặc biệt trong dự thảo luật này. Đồng thời, phải xây dựng cơ chế để kiểm soát giữa cơ quan có trách nhiệm quản lý tạm giữ, tạm giam với cơ quan điều tra độc lập.
Ông Triệu Quang Định đề nghị quy định Viện Kiểm sát có quyền kiểm sát đột xuất tại cơ sở tạm giữ, tạm giam; gặp hỏi người bị tạm giữ, tạm giam về điều kiện giam giữ. Viện Kiểm sát cũng có quyền yêu cầu thủ trưởng cơ sở tạm giữ, tạm giam cung cấp hồ sơ, tài liệu liên quan việc tạm giữ, tạm giam; thông báo tình hình tạm giữ, tạm giam, trả lời về quyết định biện pháp hoặc việc làm vi phạm pháp luật trong việc tạm giữ, tạm giam.
Ông Trịnh Ngọc Quyên, Phó giám đốc Công an tỉnh Quảng Ninh, cho rằng, có trường hợp khi bị tạm giam, tạm giữ, tinh thần không ổn định nên tự tử. Vì thế, nếu được lắp đặt đầy đủ hệ thống thiết bị giám sát như camera thì chắc chắn tình trạng trên sẽ giảm.
Phát báo Nhân Dân cho bị can, bị cáo
Theo dự thảo Luật Tạm giữ, tạm giam, trung bình 20 người bị tạm giữ, tạm giam được cấp một số báo Nhân Dân hoặc báo địa phương. Thủ trưởng cơ sở tạm giữ, tạm giam tổ chức cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam nghe Đài Tiếng nói Việt Nam, đài phát thanh hoặc truyền thanh địa phương, đọc báo Nhân Dân hoặc báo địa phương.
