 |
Phát hiện ra hài cốt từ thế kỷ thứ tám của một con ngựa và một chàng trai trẻ, một trong những người con trai của người sáng lập đơn vị họ hàng của anh ta. (Ảnh: Viện Khoa học Khảo cổ học, Bảo tàng Đại học Eötvös Loránd) |
Hàng trăm bộ xương được tìm thấy trong các nghĩa trang trên đồng bằng của Hungary vĩ đại tiết lộ manh mối về chín thế hệ người Avars, một nền văn hóa chiến binh bí ẩn có niên đại gần 1.500 năm. Một phân tích mới về hài cốt cho thấy đàn ông ở lại trong khi phụ nữ kết hôn theo nền văn hóa và việc mọi người có nhiều bạn tình là điều bình thường.
Trong một nghiên cứu được công bố ngày 24/4 trên tạp chí Nature, một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã tiến hành phân tích ADN trên 424 bộ xương nằm ở 4 nghĩa trang Avar ở Hungary ngày nay. Dựa trên những kết quả đó, nhóm nghiên cứu đã xác định được 298 người có quan hệ họ hàng gần gũi về mặt sinh học và họ đã lập bản đồ cây phả hệ trong gần ba thế kỷ.
Người Avar định cư ở lưu vực Carpathian bắt đầu từ giữa thế kỷ thứ sáu. Cốt lõi chính trị của nhóm này bao gồm một khagan, một nhà lãnh đạo chính trị được bao quanh bởi các chiến binh cưỡi ngựa ưu tú và gia đình của họ. Ban đầu là dân du mục, người Avars đã thiết lập các khu định cư ổn định vào đầu thế kỷ thứ bảy và chôn cất người chết trong các nghĩa trang lớn, đôi khi trong những ngôi mộ phô trương chứa đầy vũ khí, đồ trang sức và ngựa. Mặc dù người Avars kiểm soát một vương quốc rộng lớn từ Hungary đến Bulgaria ngày nay, nhưng sự thống trị của họ đã kết thúc vào khoảng năm 800 sau Công nguyên sau khi bị Charlemagne và quân đội chiếm đóng.
Người Avars không để lại lịch sử bằng văn bản và ngôn ngữ của họ chỉ được bảo tồn dưới dạng các từ thỉnh thoảng trong các văn bản tiếng Latinh và Hy Lạp đương thời. Nhưng gần 10 nghiên cứu trước đây trong thập kỷ qua đã cố gắng xác định nguồn gốc của người Avar thông qua ADN của họ, cuối cùng tìm thấy những ảnh hưởng di truyền đáng kể từ các nhóm dân cư châu Âu, Á-Âu và Đông Bắc Á.
Chế độ phụ hệ
Trong nghiên cứu mới, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phần mềm để tính toán mối liên quan di truyền từ kết quả ADN. Họ phát hiện ra rằng, hầu hết mọi người đều có quan hệ họ hàng với những người khác trong cùng một nghĩa trang và nguồn gốc của phụ nữ đa dạng hơn nam giới, cho thấy phụ nữ kết hôn theo nền văn hóa Avar lấy nam giới làm trung tâm.
Cụ thể hơn, cha mẹ của phụ nữ không được tìm thấy trong các nghĩa trang, trong khi đàn ông là hậu duệ của những người đàn ông sáng lập trong cây phả hệ của họ. Những người có liên quan hầu như luôn được chôn cất cùng nhau.
Lara Cassidy, trợ lý nghiên cứu tại Khoa Di truyền tại Đại học Trinity Dublin, Ireland, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết: “Điều này cho thấy phụ nữ Avar rời bỏ nhà cửa để gia nhập cộng đồng của chồng, điều này có thể mang lại sự gắn kết xã hội giữa các thị tộc phụ hệ khác nhau”.
Phân tích di truyền cho thấy cả nam và nữ thường có con với nhiều hơn một bạn tình. Nó cũng đưa ra bằng chứng rõ ràng cho một hành vi được gọi là levirate, tức là khi những người đàn ông có quan hệ họ hàng gần gũi có con với cùng một người phụ nữ, thường là sau cái chết của một trong những người đàn ông. Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy ba cặp cha và con trai, hai cặp anh em, một người chú và cháu trai, mỗi người có chung một bạn tình nữ.
Các nhà nghiên cứu viết trong nghiên cứu của họ: “Tất cả những hiện tượng nói trên khiến chúng tôi cho rằng phân khúc xã hội Avar mà chúng tôi điều tra có cấu trúc tương đương với cấu trúc của những người thảo nguyên mục vụ Á-Âu, đặc biệt là về chế độ phụ hệ”.
Bằng cách nghiên cứu các dòng dõi cụ thể hoặc các mẫu hệ, nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng, tại nghĩa trang Rákóczifalva rộng lớn, đã có những thay đổi về di truyền, nguồn lương thực và loại mộ vào nửa sau thế kỷ thứ bảy, cho thấy một sự chuyển đổi chính trị khi một mẫu hệ lên nắm quyền.
Đồng tác giả nghiên cứu Zsófia Rácz, nhà khảo cổ học tại Đại học Eötvös Loránd, cho biết: "Sự thay thế cộng đồng này phản ánh cả sự thay đổi về mặt khảo cổ và chế độ ăn uống tại địa điểm này, đồng thời cũng là một quá trình chuyển đổi khảo cổ quy mô lớn xảy ra trên khắp Lưu vực Carpathian".
Cuối cùng, phân tích ADN cổ đại quy mô lớn được thực hiện trong nghiên cứu này cho thấy sự phức tạp của các mối quan hệ Avar, tiết lộ rằng xã hội duy trì ký ức chi tiết về tổ tiên của mình và biết họ hàng sinh học của mình là ai qua nhiều thế hệ, đồng tác giả Guido Alberto Gnecchi-Ruscone, nhà khảo cổ học tại Viện Nhân chủng học Tiến hóa Max Planck ở Leipzig, Đức, cho biết.
