Hôm thứ Năm (30/11), một quan chức cấp cao của Mỹ cho hay, Tổng thống Donald Trump đang xem xét sa thải Ngoại trưởng Rex Tillerson, và thay thế bằng Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) Mike Pompeo, sau chưa đến một năm tại chức.
Cụ thể, theo kế hoạch của Nhà Trắng, mà ông Trump vẫn chưa ký thông qua, chính quyền Washington sẽ trải qua cuộc tái cơ cấu lớn, điều này khiến vị trí lãnh đạo CIA trống, nhiều khả năng sẽ do Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Tom Cotton của Arkansas đảm nhận.
Cuộc cải tổ có thể tạo ra sự thay đổi đáng kể trong chính sách đối ngoại của tổng thống. Việc một ngoại trưởng, đại diện Mỹ trên toàn cầu, bị sa thải hoặc chỉ tại chức trong vòng một năm hoặc ít hơn, hiếm khi xảy ra. Và đây cũng không phải là chuyện bình thường khi tổng thống Mỹ tiến hành cải cách nội các đáng kể như vậy sau khi nhậm chức.
Thông tin này được tờ New York Times đăng tải đầu tiên, nhưng chưa có bất kỳ sự kiểm chứng nào. Tuy nhiên, không vì vậy mà nó thu hút được dư luận, đặc biệt trước những phản ứng khó hiểu từ chính quyền của ông Trump.
Trong một cuộc họp ở Phòng Bầu Dục với Thái tử Bahrain, khi một phóng viên đề cập đến vấn đề đi hay ở của Rex Tillerson, ông Trump chỉ trả lời một cách vô thưởng vô phạt rằng, ông Tillerson vẫn đang làm việc trên thực tế. “Anh ấy ở đây. Rex vẫn ở đây”, ông chủ Nhà Trắng nói.
Sarah Huckabee Sanders, phát ngôn viên Nhà Trắng, mới đây cũng không phủ nhận điều đó. Bà Sanders chỉ cho biết, không có động thái nào sắp xảy ra, và tổng thống cùng ông Tillerson đã lên kế hoạch “cùng nhau làm việc để khép lại những gì chúng ta chứng kiến trong một năm đáng kinh ngạc”.
Đáng chú ý, bà còn nói thêm: “Khi tổng thống mất lòng tin vào ai đó, họ sẽ không còn phục vụ trong thẩm quyền mà họ được giao”.
Có lẽ, Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis, thân cận với Tillerson trong chính quyền, là người dứt khoát nhất khi “phủi sạch” các báo cáo. “Không có chuyện gì cả”, lãnh đạo Lầu Năm Góc bình luận.
Khả năng Pompeo thay thế Tillerson?
Dẫu vậy, theo AP, đối với ông Tillerson, người đã rời bỏ công việc CEO của Exxon Mobil để tham gia chính trường, sự ra đi sớm khỏi nội các Mỹ dường như không tránh khỏi.
Derek Chollet, cựu quan chức Bộ Ngoại giao, Lầu Năm Góc và Ủy Ban An ninh Quốc gia của chính quyền Obama, từng nói, đã có một chiếc “đồng hồ đếm ngược” cho ông Tillerson kể từ khi nhậm chức vào mùa xuân.
Khi ông Tillerson được lựa chọn vào cuối năm ngoái, nhiều nhà phê bình “thở phào”, vì ông có thể tạo ra sự đối trọng với cách tiếp cận có phần bốc đồng của tổng thống, đặc biệt là những vẫn đề quan trọng về chiến tranh và hòa bình.
Tuy nhiên, mâu thuẫn nhanh chóng xuất hiện. Tổng thống Mỹ nhiều lần khiến ông Tillerson bối rối khi đưa ra phát ngôn ngược lại với những gì Bộ Ngoại giao thúc đẩy.
Có thể kể đến, hồi tháng Sáu, ông Tillerson kêu gọi các quốc gia Ả Rập nới lỏng sự phong tỏa đối với Qatar. Vài giờ sau đó, ông Trump xuất hiện trên Rose Garden, cáo buộc đất nước vùng Vịnh tài trợ khủng bố.
Ông Trump cũng cho rằng, theo đuổi ngoại giao với Triều Tiên là vô nghĩa. Trong khi, ông Tillerson luôn đặt biện pháp này lên hàng đầu trong việc hạ nhiệt căng thẳng trên Bán đảo Triều Tiên.
Nhà ngoại giao từng khuyên ông chủ ở lại trong thỏa thuận khí hậu Paris, và thực tế là điều đó không xảy ra.
Ngược lại, ông Pompeo lại có mối quan hệ thân thiết với ông Trump. Vị giám đốc CIA gần như ở Nhà Trắng hàng ngày để cung cấp thông tin tình báo mới nhất cho tổng thống - một nhiệm vụ thường được giao cho các quan chức cấp thấp hơn. Đôi khi, ông Pompeo còn ở lại lâu hơn để đi cùng ông Trump đến các cuộc họp khác. Ông này cũng ủng hộ quan điểm cứng rắn hơn của tổng thống đối với Iran, theo AP.
Ông Cotton, “đối thủ” hàng đầu của giám đốc CIA, là một trong những người bảo vệ vững chắc nhất của ông Trump về chính sách đối ngoại trong Quốc hội.
Tuy nhiên, khả năng ông này giữ chức ngoại trưởng thấp hơn, bởi nếu ông rời bỏ vị trí hiện tại, đảng Cộng hòa có thể sẽ trống một vị trí quan trọng trong Thượng viện.
Nếu ở lại Thượng viện, nhiệm kỳ hiện tại của ông Cotton sẽ không kết thúc cho đến năm 2020. Nhưng nếu ông rời đi trước tháng 7 năm tới, một người sẽ được lựa chọn thay thế cho đến khi người mới được bầu vào tháng 11/2018.
Văn phòng của ông Cotton không bình luận gì ngoài việc cho biết, ưu tiên của Thượng nghị sĩ Cotton là phục vụ Arkansans trong Thượng viện.
