Khó khăn “kép” với nền nông nghiệp
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng mạnh mẽ, sản xuất nông nghiệp trên thế giới nói chung, của Việt Nam nói riêng, tiếp tục gặp nhiều khó khăn. Theo các chuyên gia, 2015 là năm hiện tượng El Nino diễn ra thuộc dạng mạnh nhất kể từ năm 1997 - 1998. Trung tâm Dự báo Khí hậu Mỹ khẳng định, 95% khả năng hiện tượng El Nino sẽ kéo dài đến giữa tháng 3/2016, được dự báo sẽ gây nhiều thiệt hại. Thời tiết bất thường đã khiến ngành nông nghiệp trên khắp thế giới bị ảnh hưởng.
Thời tiết cực đoan El Nino đã làm khô cằn, rạn nứt các sông suối, ao hồ và các công trình thủy lợi ở khu vực Tây Nguyên, Ninh Thuận, Bình Thuận. Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang trong tình trạng khô hạn và 1/3 diện tích khu vực bị nhiễm mặn cao nên sản lượng, năng suất lúa giảm đáng kể. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, nông dân đang bị mất 30-40% sản lượng lúa. Riêng tại những vùng bị nhiễm mặn xâm nhập sâu và kéo dài đến 4%, sản lượng lúa có thể giảm 50%.
Năm 2015, Việt Nam đã ký FTA với Hàn Quốc và Liên minh kinh tế Á-Âu, kết thúc đàm phán FTA với Liên minh châu Âu (EU) và Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Bối cảnh hội nhập sâu rộng này đã tạo thêm nhiều cơ hội và cả thách thức cho nền kinh tế Việt Nam, trong đó bao gồm cả ngành nông nghiệp. Hàng nông sản Việt Nam có cơ hội tiếp cận nhiều thị trường mới, được hưởng các ưu đãi về thuế quan, nhưng cũng phải chịu sức ép cạnh tranh ngày càng lớn ở cả thị trường trong và ngoài nước. Trong năm 2015, xuất khẩu các mặt hàng nông sản vốn có thế mạnh của Việt Nam bao gồm: thủy sản, cao su, gạo và cà phê đều gặp khó. Nguyên nhân chính do biến động tỷ giá hối đoái tại các nước nhập khẩu và chính sách phá giá tiền tệ của các đối thủ cạnh tranh xuất khẩu; lượng tồn kho nhiều mặt hàng còn lớn ở cả nước xuất khẩu và nhập khẩu; các nước nhập khẩu tăng cường các hàng rào kỹ thuật; đòi hỏi chất lượng sản phẩm cao hơn…
Tận dụng hội nhập, mở rộng thị trường
Trong bối cảnh gặp khó khăn “kép” về thời tiết, thị trường, nguồn lực, nhưng ngành nông nghiệp đã nỗ lực vượt qua, gặt hái được một số kết quả trong các mặt hàng: Rau quả, gỗ và lúa gạo. Tăng trưởng xuất khẩu ngành rau quả đạt mức 23,4% so với năm 2014, lên mức 1,83 tỷ USD. Nhiều loại trái cây như: nhãn, vải, xoài đã tiếp cận được với nhiều thị trường xuất khẩu khó tính như: Mỹ, Australia, EU, Nhật Bản…, góp phần giúp cho xuất khẩu rau quả trong thời gian qua liên tục tăng trưởng mạnh. Bên cạnh đó, sản phẩm thanh long cũng đã được thị trường Nhật Bản chấp nhận, đồng nghĩa với việc giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc nhiều rủi ro. Về mặt hàng gỗ, nhiều Hiệp định thương mại song phương và đa phương, đã và đang chuẩn bị được ký kết, tạo cơ hội mở rộng thị trường cùng với nhu cầu về các sản phẩm gỗ trên thế giới tăng cao đã giúp tình hình xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam được cải thiện đáng kể. Đối với ngành lúa gạo, tuy giá trị xuất khẩu ngành suy giảm trong năm 2015, nhưng đã tăng được lượng xuất khẩu gạo chất lượng cao, mở rộng thị trường, tránh phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc…
Bộ trưởng NN&PTNT Cao Đức Phát khẳng định: “Năm 2015, ngành NN&PTNT vừa phải đối mặt với những khó khăn, thách thức trước mắt để duy trì tăng trưởng cho sự phát triển chung, vừa phải đổi mới để xây dựng những nền tảng mới cho sự phát triển bền vững, hiệu quả về lâu dài của ngành”. Tư lệnh ngành nông nghiệp cho rằng, dù giá trị gia tăng nội địa của hàng xuất khẩu nông sản năm 2015 chỉ đạt khoảng 70%, nhưng các doanh nghiệp và người nông dân Việt Nam đã thu được giá trị 20 tỷ USD, tạo ra rất nhiều công ăn, việc làm, thu nhập cho người dân. Xây dựng nông thôn mới cũng đạt rất nhiều kết quả tích cực và trở thành phong trào sâu rộng. Làm thay đổi bộ mặt nhiều vùng nông thôn và cải thiện điều kiện sống của hầu hết người dân nông thôn. Dự kiến đến hết năm 2015, có 1.500 xã, tức là 16,8% số xã đạt 19 tiêu chí.
Bộ trưởng Cao Đức Phát dự báo, hiện tượng El Nino còn gây ảnh hưởng tới giữa năm 2016 nhưng đáng lo ngại sau đó là hiện tượng La Nina thường xuất hiện với các hiện tượng cực đoan như lũ lụt, mưa lớn nhiều hơn. Hiện tại, ngành nông nghiệp đang chỉ đạo các địa phương khẩn trương triển khai giải pháp tích nước, xả nước để đảm bảo sản xuất nhưng cũng đồng thời phải đẩy mạnh các dự án tăng cường hệ thống thủy lợi để ứng phó khi mưa lũ.
Trong bối cảnh gặp khó khăn “kép” về thời tiết, thị trường, nguồn lực, nhưng ngành nông nghiệp đã nỗ lực vượt qua để đạt tốc độ tăng GDP khoảng 2,3-2,4%; giá trị sản xuất (theo giá cố định 2010) tăng 2,62%. Trong đó, nông nghiệp tăng 2,28%, lâm nghiệp tăng 7,92%, thủy sản tăng 3,06%. Tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2015 ngành nông nghiệp đạt 30,13 tỷ USD, giảm 1,4% so với năm 2014 nhưng vượt xa mục tiêu Kế hoạch 5 năm đã đề ra (21 tỷ USD).
