Nhân ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18/5), sáng qua Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân có buổi thăm và làm việc với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Tại buổi làm việc, GS.VS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã báo cáo Chủ tịch Quốc hội một số thành tựu của Viện trong thời gian gần đây như dẫn đầu cả nước về số lượng các công trình công bố quốc tế với khoảng 2.000 công bố/năm. Nhiều công trình của các nhà khoa học được công bố trên tạp chí khoa học uy tín với hệ số ảnh hưởng cao. Trung bình mỗi tiến sỹ trong biên chế của Viện đạt 01 công bố quốc tế /năm, đây là tỷ lệ trung bình của các tổ chức khoa học, trường đại học trên thế giới. Về khoa học ứng dụng, một số sản phẩm tiêu biểu của Viện Hàn lâm KH&CN như làm chủ vệ tinh quan sát trái đất VNRed Sat-1, chế tạo thành công vệ tinh siêu nhỏ Pico Dragon hoạt động trong không gian và gửi tín hiệu thành công về mặt đất, chế tạo và thử nghiệm thành công máy bay không người lái.
Tuy nhiên, theo GS.VS Châu Văn Minh, Viện đang gặp phải khó khăn như cơ chế chính sách gây trở ngại trong việc thực hiện đề tài, chương trình nghiên cứu khoa học. Cơ sở vật chất, trang thiết bị thiếu thốn, chưa đồng bộ. Đặc biệt là việc thiếu hụt cán bộ khoa học và công nghệ đầu ngành do lứa nhà khoa học vàng được Nhà nước cử đi học nước ngoài từ thập nhiên 80, 90 đã đến tuổi về hưu trong khi việc thu hút cán bộ trẻ gặp rất nhiều khó khăn, do cơ chế tiền lương, biên chế.
Chia sẻ sâu hơn về vấn đề này, GS.TS Phùng Hồ Hải, Viện trưởng Viện Toán học cho biết, tổng số biên chế của Viện này không thay đổi suốt 20 năm qua (khoảng 70 người). Tuy nhiên, việc tuyển biên chế mới là hết sức khó khăn do Viện có yêu cầu rất cao về chuyên môn nhưng lại không có khả năng đáp ứng mức lương hấp dẫn cho những người xuất sắc. Nhiều cán bộ trẻ rất xuất sắc của Viện có tổng thu nhập dưới 10 triệu/tháng. “Chúng tôi hy vọng đề án đổi mới tiền lương của Chính phủ trong thời gian tới sẽ có nhiều tác động tích cực tới hoạt động của viện”, ông Hải chia sẻ.
PGS.TS Chu Hoàng Hà, Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học chia sẻ thêm “Viện tôi có nhiều cán bộ, sau khi được đào tạo tại nước ngoài có xu hướng không quay về viện mà chuyển sang làm quản lý như chuyển lên Bộ khoa học và Công nghệ làm chuyên viên. Đây là tín hiệu nguy hiểm, có thể trong một số năm nữa chúng ta không còn nhà khoa học”, ông Hà nêu.
Sẽ đi thăm cơ sở nghiên cứu đang yếu, đang thiếu
Trả lời kiến nghị của Viện Hàn lâm, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội, Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ, ngành liên quan nghiên cứu đề xuất sửa đổi quy định cho phù hợp nhằm tháo gỡ kịp thời các khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà khoa học yên tâm cống hiến, phục vụ đất nước.
Chủ tịch Quốc hội cũng nêu vấn đề, ngành khoa học và công nghệ được dành 2% tổng chi ngân sách hàng năm. Tuy nhiên năm nào cũng không giải ngân hết. Trong khi đó các viện vẫn thiếu cơ sở vật chất phục vụ nghiên cứu. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội nghiên cứu báo cáo vấn đề này, cần thiết làm một giám sát chuyên đề việc thực hiện ngân sách cho khoa học công nghệ. Chủ tịch Quốc hội cho biết thêm, sẽ bố trí đi thực tế một đơn vị nghiên cứu. Bà đề nghị “các đồng chí đừng đưa đến chỗ đàng hoàng, tôi sẽ đi đến chỗ đang yếu, đang thiếu”. Đề nghị của Chủ tịch Quốc hội nhận được nhiều tràng pháo tay hưởng ứng.
Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ đạo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ tập trung làm tốt một số việc như đẩy mạnh ứng dụng KH&CN vào sản xuất, thương mại hóa các sản phẩm phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Tiếp tục triển khai các chương trình nghiên cứu khoa học cơ bản trong một số lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh như toán học, vật lý, khoa học sự sống, khoa học biển. Xây dựng một số phòng thí nghiệm, viện nghiên cứu chuẩn quốc tế.
Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ đạo, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ phù hợp với bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Bên cạnh đó, chủ động hơn nữa trong đề xuất cơ chế, chính sách phù hợp với thực tế, nâng cao năng lực nghiên cứu. '
“Viện tôi có nhiều cán bộ, sau khi được đào tạo tại nước ngoài có xu hướng không quay về viện mà chuyển sang làm quản lý như chuyển lên Bộ khoa học và Công nghệ làm chuyên viên. Đây là tín hiệu nguy hiểm, có thể trong một số năm nữa chúng ta không còn nhà khoa học”
PGS.TS Chu Hoàng Hà, Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học
