Còn ở cứ điểm 1, người đại đội trưởng chỉ huy kiên cường, dũng cảm Hà Văn Nọa thì 50 năm sau mới được truy tặng danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Ở cứ điểm 3, tiểu đội trưởng Trần Can người chỉ huy chiến đấu oanh liệt suốt cả chiến dịch và là người cắm lá cờ chiến thắng đầu tiên trong chiến dịch mở đầu cho những chiến thắng liên tiếp ở Điện Biên Phủ.
Tôi biết Trần Can sau chiến thắng Bản Hoa trong chiến dịch giải phóng Tây Bắc thu đông năm 1952. Lúc đó anh chỉ là chiến sĩ mới nhập ngũ trước chiến dịch vài tháng nhưng tên tuổi của 3 người: Can, Thi, Đối tung hoành liên tục tấn công tiêu diệt địch ở Bản Hoa đã nổi tiếng khắp trung đoàn.
Hồi ấy cứ sau mỗi chiến dịch, đơn vị lại được bổ sung thêm quân số. Anh em rất hân hoan chào đón những chiến sĩ mới, đặc biệt là các chiến sĩ đến từ quê hương Nghệ Tĩnh Xô - Viết rất được mọi người hoan nghênh. Bởi vì, đại đa số anh em đều cần cù chăm chỉ luyện tập, giữ nghiêm kỷ luật và chiến đấu dũng cảm.
Trần Can là một trong những gương mặt tiêu biểu của số chiến sĩ ấy. Trải qua 2 chiến dịch Tây Bắc và Thượng Lào, Trần Can đã trở thành một tiểu đội trưởng cừ khôi của đơn vị chủ công: Tiểu đoàn 130. Anh là một tiểu đội trưởng nghiêm túc, tháo vát và biết chăm sóc cho chiến sĩ trong tiểu đội như một người anh đối với các em trong gia đình. Vì vậy các chiến sĩ rất tin tưởng Trần Can, cũng như Trần Can tin tưởng anh em trong bất kỳ nhiệm vụ nào được cấp trên giao, cho dù trên thao trường cũng như trên chiến trường.
 |
Bộ đội tấn công đồi Him Lam. Ảnh: TL
Tôi còn nhớ khi thực hiện nhiệm vụ kéo pháo ra, địch phát hiện đường kéo pháo của ta, chúng ném bom napan xuống một đồi cỏ tranh cạnh nơi giấu pháo. Lửa cháy đỏ rực, bất chấp hiểm nguy Trần Can đã hăng hái dẫn đầu tiểu đội xông ra dập lửa cứu pháo.
Những thành tích xuất sắc trong nhiệm vụ kéo pháo ra, đại đội 366 của Trần Can đã được Bộ Tổng tư lệnh tặng thưởng huân chương chiến công hạng 3.
Khi toàn chiến dịch chuyển sang thực hiện phương châm “đánh chắc tiến chắc” công việc chuẩn bị chiến đấu thật gian khổ, vất vả, nhiều ngày đêm. Làm đường, kéo pháo và nhất là xây dựng trận địa, giao thông hào suốt ngày đêm, mọi người mệt mỏi và chỉ háo hức mong chờ ngày nổ súng.
Tôi nghĩ rằng, chưa có trận đánh nào lại được chuẩn bị kỹ càng, nghiên cứu tỉ mỉ, cẩn thận như trận đầu tiên là Him Lam. Cán bộ chỉ huy từ trung đoàn đến các tiểu đội ngày đêm liên tục bám địch, nghiên cứu địa hình, xuất kích. Các đại đội triển khai lễ xuất kích giản dị và trang nghiêm dọc các giao thông hào.
Sau khi đọc thư của Bác Hồ và lệnh động viên của Đại tướng Tổng tư lệnh, trung đoàn đã trao lá cờ quyết chiến quyết thắng của Bác Hồ cho Trần Can yêu cầu phải thi đua với các đơn vị bạn để cắm lá cờ đầu tiên lên cứ điểm 3 Him Lam.
Thế là sau bao ngày mong mỏi chờ đợi, cuối cùng giờ G đã tới.
Mở đầu các loại pháo cối của ta đồng loạt trút bão lửa vào các cứ điểm địch, tiếng nổ rung chuyển cả trận địa. Trong khi đó các chiến sĩ lần lượt tiến quân. Lần đầu tiên trong lễ xuất kích có đội văn công xung kích của Tổng Cục chính trị đã chuẩn bị sẵn ở ngã 3 chiến hào với đàn phong cầm vang lên những lời ca hùng tráng Diệt phát xít, Chiến sĩ Việt Nam. Tiếng hát vang lên như thúc giục các chiến sĩ tiến ra chiến trường. Đoàn chiến sĩ với tiểu liên, bộc phá, lựu đạn trang bị gọn gàng tiến lên. Nhiều chiến sĩ vừa reo hò xông lên vừa hát theo lời ca bài Chiến sĩ Việt Nam:
Là trang nam nhi quyết chiến xa trường
Sống thác coi thường mong xác trong da ngựa bọc thân thế trai.
Giữa tiếng trọng pháo ầm ầm cấp tập vào đồn địch thì tiếng đàn tiếng hát, tiếng hò của quân ta chẳng còn cần im lặng để giữ bí mật như bao ngày trước đây nữa.
Cảnh tượng xuất quân hùng tráng chưa từng có.
Tôi nhận ra Trần Can dáng mảnh khảnh nhanh nhẹn khẩu tiểu liên K50 trước ngực với lá cờ đỏ quấn gọn trên tay, dẫn đầu tiểu đội xung kích lướt qua. Nét mặt bình thản và kiên nghị.
 |
Anh hùng Trần Can
Kết quả của việc chuẩn bị chiến trường kỹ lưỡng nên toàn đơn vị tiến vào chiếm lĩnh trận địa mà không bị sát thương. Trong khi đó, các loại pháo cối, DKZ, các khẩu đại liên, trung liên của toàn trung đoàn đều ngắm bắn rất chính xác vào các hỏa điểm của địch ở tiền duyên. Chưa đầy 10 phút sau đơn vị bộc phá báo cáo đã mở xong cửa, dọn đường cho xung kích tiến lên. Đúng lúc ấy vài chiếc máy bay của địch cất cánh chao lượn trên khu vực trận địa của ta lập tức cao xạ của ta lần đầu tiên ra trận đã lên tiếng. Từng chùm đạn lửa bay vút lên sát các máy bay địch tạo nên những đám khói đen trên bầu trời, buộc máy bay địch phải bay vút lên cao hoặc tránh ra xa.
Khi ấy vào khoảng 17h40 phút, lệnh xung phong được phát ra. Từ sở chỉ huy tôi nhìn rõ đội xung kích đã vọt lên qua cửa mở đánh chiếm thành công lô cốt đầu cầu. Động tác của các chiến sĩ nhanh nhẹn như trong nhiều lần diễn tập. Không dừng lại đó, Trần Can cho một tổ phát triển ngay sang lô cốt số 2 và phối hợp cùng đơn vị bạn đánh lên sở chỉ huy của địch. Sau khi ta chiếm được một nửa cứ điểm thì mũi chủ yếu của ta bị địch bắn chặn quyết liệt không tiến lên được.
Để ghi nhớ công ơn người anh hùng, nhân dân thành phố Điện Biên Phủ đã gắn biển tên anh cho một đường phố, đường Trần Can. Nghĩa trang liệt sĩ đồi A1 có nấm mồ ở vị trí danh dự: Liệt sĩ anh hùng Trần Can.
Thực hiện “chiến thuật con khỉ” đã được huấn luyện trong suốt mùa hè nghĩa là khi tay ôm cành cây này phải với ngay sang cành khác để giữ cơ thể được thăng bằng, nên sau khi quan sát địa hình, Trần Can yêu cầu đại đội tập trung hỏa lực bắn chế áp lô cốt số 6 để thu hút địch, tạo điều kiện cho Trần Can lợi dụng giao thông hào của địch vòng sang trái đặt quả bộc phá áp sát lô cốt số 6. Khối bộc phá nổ tung giết chết tên quan ba chỉ huy đại đội. Tiểu đội Trần Can cùng các đơn vị bạn tỏa ra đánh chiếm các ổ chống cự còn lại. Tại Sở chỉ huy, Trung đoàn trưởng Hoàng Cầm nghe báo cáo ta đã diệt được sở chỉ huy của địch, anh hét to: “Ta thắng rồi”.
Trận đánh đã kết thúc mau lẹ sau hơn 1 giờ chiến đấu. Chiến sĩ thi đua Trần Can đã cắm lá cờ quyết chiến quyết thắng của Bác Hồ lên sở chỉ huy cứ điểm 3 Him Lam.
Trận này ta tiêu diệt hoàn toàn tiểu đoàn 3 thuộc bán Lữ đoàn Lê Dương thứ 13, đơn vị sừng sỏ của quân viễn chinh Pháp. Điều ngẫu nhiên là phiên hiệu của tiểu đoàn 3 thuộc bán lữ đoàn Lê Dương số 13 lại bị xóa sổ đúng ngày 13/3…
Lá cờ chiến thắng của ta phấp phới tung bay trên cứ điểm 3 là lá cờ chiến thắng đầu tiên của chiến dịch Điện Biên Phủ, lúc ấy vào khoảng 19h30 ngày 13 tháng 3 năm 1954.
Trần Can đã lập công xuất sắc trong trận này, thực hiện lời hứa đanh thép quyết đem lá cờ chiến thắng của Bác Hồ cắm lên cứ điểm địch. Thắng lợi giòn giã ở cứ điểm 3 làm nức lòng cán bộ chiến sĩ toàn trung đoàn tạo cơ hội cho trung đoàn 141 tiêu diệt hoàn toàn các cứ điểm 1 và 2 làm chủ cứ điểm Him Lam. Trận đánh có ý nghĩa to lớn chứng minh ta có thể lần lượt tiêu diệt từng cứ điểm, cụm cứ điểm trong tập đoàn cứ điểm. Thực hiện phương án tác chiến đề ra là bóc vỏ lần lượt, tiến tới tiêu diệt hoàn toàn địch theo phương châm đánh chắc, tiến chắc của Bộ Tổng tư lệnh.
Sau chiến thắng Him Lam, Trần Can được đề bạt lên trung đội trưởng. Anh đã liên tục chiến đấu khi chi viện cho tiểu đoàn 154 phòng ngự ở đồi D lúc giúp cho trung đoàn bạn chiến đấu giữ vững từng chiến hào ở đồi C1.
Trận cuối cùng của Trần Can là tấn công tiêu diệt cứ điểm 507 bên bờ sông Nậm Rốm. Trận đánh diễn ra rất ác liệt suốt đêm 6/5. Cán bộ đại đội 366 bị thương lui về phía sau, trung đội trưởng Trần Can lên thay thế tiếp tục chỉ huy phá hàng rào địch.
Trần Can đã anh dũng hy sinh vào sáng 7/5 khi quân ta chiếm được một phần cứ điểm 507 tạo điều kiện cho Đại đội 360 do Tạ Quốc Luật làm đại đội trưởng đánh chiếm toàn bộ cứ điểm 507 sau đó tiến qua cầu Mường Thanh bắt sống tướng Đờ-Cát và Bộ tham mưu của chúng.
Sau chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, liệt sĩ Trần Can đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Đại tá Nguyễn Hữu Tài Nguyên Chủ nhiệm Chính trị Trung đoàn 209 - Đại đoàn 312
