Mọi chuyện bắt đầu được quan tâm, khi câu chuyện về con cá sắt giúp chữa bệnh thiếu máu ở Campuchia đã khiến nhiều người không khỏi ngạc nhiên. Christopher Charles, một cử nhân ngành y sinh người Canada đã trải qua một kỳ hè ngắn ngủi ở Campuchia, tại đây anh nhận thấy vấn đề thiếu máu do thiếu sắt ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống người dân nơi này, tất cả từ người già đến trẻ em, nam nữ đều chỉ muốn tìm một chỗ bóng râm để nằm, không một ai có vẻ có năng lượng để làm việc. Anh đã nảy ra một sáng kiến nhỏ nhưng có tác động lớn cho cộng đồng, đó là chế tạo ra một con cá sắt vào nấu cùng trong nồi thức ăn để bổ sung lượng sắt cho người dân.
Con cá sắt mỉm cười được coi là biểu tượng may mắn trong văn hóa Campuchia, nó được đúc một loạt và gửi đến các hộ gia đình đang bị thiếu sắt. Hơn 2.500 hộ gia đình đã thử sử dụng cá sắt chữa bệnh thiếu máu ở Campuchia, và thử nghiệm cho thấy rằng một nửa số người tham gia nghiên cứu là không còn bị thiếu máu sau 12 tháng. Và mọi người đều cảm thấy sự khác biệt.
Con cá sắt này được sản xuất rất đơn giản bằng vật liệu tái chế, giá thành chỉ khoảng 100 nghìn đồng tiền Việt, và có thể sử dụng cho cả gia đình trong vòng 10 năm. Bạn chỉ cần bỏ con cá sắt này vào nước đun sôi hoặc trong món canh ít nhất trong 10 phút, để sắt tiết ra sau đó lấy con cá ra rồi bỏ thêm một ít nước cốt chanh - thành phần quan trọng để hấp thu sắt.
Các món ăn được nấu theo cách này sẽ không làm mất vị mà vẫn cung cấp sắt hiệu quả.
Sáng kiến về con cá sắt đã nhận được nhiều giải thưởng và sự công nhận như giải “Cam kết hành động” của trường Đại học Sáng kiến toàn cầu Clinton (Mỹ) và được đặt tên là “1 trong 5 sáng kiến sẽ làm thay đổi thế giới” do tạp chí Maclean của Canada chứng nhận. Nó có thể hoàn toàn dễ dàng áp dụng ở mọi nơi, mọi lúc mà không hề tốn kém.
Ở Việt Nam, theo Tiến sĩ Phạm Thị Thúy Hòa, Viện trưởng Viện dinh dưỡng ứng dụng thì khoa học trong nước cũng từng biết đến việc lấy sắt từ trong những dụng cụ nấu ăn, ví như sử dụng nồi sắt để nấu ăn sẽ giúp làm giảm bệnh thiếu máu do thiếu sắt. Những nơi thường xuyên sử dụng nồi sắt để nấu ăn thì tỷ lệ thiếu máu do thiếu sắt thấp hơn hẳn, và đây là một giải pháp rẻ tiền và rất hiệu quả.
