Ðổi mới hay là chết
Cái tát của Will Smith dành cho Chris Rock tại lễ trao giải Oscar lần thứ 94 đi vào lịch sử truyền hình như một trong những khoảnh khắc gây sốc nhất. Sự cố này kéo lượng người xem Oscar năm 2022 từ 16,8 triệu người vài phút trước đó vụt lên 17,4 triệu trong vòng 15 phút sau. Lượng rating của Oscar 2022 tăng đáng kể so với rating thấp kỷ lục của năm trước đó là 10,4 triệu lượt xem. Kể từ sau đại dịch COVID-19, lượng người xem Oscar đã giảm đi gần một nửa so với đầu thập kỷ trước.
Oscar năm 2023 thuộc về người châu Á. Dù những người tổ chức chương trình và hội đồng chấm giải có thật sự muốn hoặc họ chỉ làm vậy với chủ đích đa dạng hóa tệp khán giả, đây vẫn là một điều trước sau gì cũng phải xảy ra.
Gần 19 triệu người da vàng thuộc nhiều nền văn hóa khác nhau sinh sống tại Mỹ, thế nhưng sự hiện diện của họ tại Hollywood vẫn chiếm một phần quá nhỏ. Một nghiên cứu của Trường Truyền thông và Báo chí Annenberg thuộc ĐH Nam California chỉ ra rằng, chỉ có 3,6% các nhân vật có lời thoại trong hơn 1.200 phim có doanh thu cao năm 2007-2018 là có nguồn gốc châu Á. Hơn nữa, trong tổng hơn 1.335 vị trí đạo diễn ở thời điểm đó, chỉ có 44 vị trí dành cho đạo diễn châu Á. Tuy vậy, những diễn viên và nhà làm phim châu Á vẫn kiên trì theo đuổi giấc mơ làm phim, khao khát chứng minh cho ngành điện ảnh bị áp đảo bởi người da trắng này thấy nền văn hóa và đời sống nội tâm của họ phong phú và phức tạp như thế nào.
 |
Các bộ phim đề cử hạng mục Phim xuất sắc nhất tại lễ Oscar lần thứ 95 |
 |
Đoàn làm phim của Everything everywhere all at once nhận giải Oscar hạng mục Phim xuất sắc nhất |
Điều gì chắc chắn tới rồi sẽ tới, Everything everywhere all at once(Cuộc chiến đa vũ trụ) đã lập hàng loạt kỷ lục, như phim châu Á đạt nhiều đề cử Oscar nhất, nhiều diễn viên châu Á được đề cử nhất, và nhiều diễn viên châu Á thắng giải nhất khi cả Dương Tử Quỳnh và Quan Kế Huy mang được tượng vàng về nhà. Khao khát cháy bỏng được trở lại nghiệp diễn xuất của Quan Kế Huy, quyết tâm vượt qua định kiến giới và tuổi tác của Dương Tử Quỳnh được pha trộn với tính cách điên rồ và có phần “biến thái” của cặp đôi đạo diễn/biên kịch Daniels đã đưa Cuộc chiếnđa vũtrụ từ một bộ phim độc lập hướng tới một bộ phận khán giả nhỏ vụt trở thành gã khổng lồ càn quét Oscar. Đây đúng là một câu chuyện đi theo khuôn mẫu hành trình người hùng điển hình như trong phim.
Lễ trao giải Oscar lần thứ 95 là minh chứng rằng thời đại này dành cho những kẻ “chiếu dưới”, những nhà làm phim chưa có tên tuổi thay vì cứ trao giải cho những cái tên chứng bảo doanh thu phòng vé như Tom Cruise hay đạo diễn danh giá từng ẵm nhiều tượng vàng như Steven Spielberg hay James Cameron.
Chiến thắng của Cuộc chiến đa vũ trụ giúp nâng cao nhận thức về sự thiếu đa dạng về sắc tộc tại Hollywood, góp phần tạo ra nhiều cơ hội cho các nhà làm phim châu Á để họ có thể tự do khám phá chiều sâu trong tâm tư của người châu Á mà không sợ vướng vào bất cứ khuôn mẫu độc hại nào.
Từ lâu đã xuất hiện thuật ngữ “phim làm ra để tranh giải Oscar” (Oscar bait), mang tiêu chí: chính kịch, đau buồn, lấy đề tài chiến tranh hoặc sự kiện lịch sử có thật, nhạc kịch hoặc đôi khi là phim kể về tình yêu dành cho phim ảnh như The Fablemans của Spielberg năm vừa qua. Trong hạng mục Phim xuất sắc nhất năm nay chúng ta có All quiet on the Western fronts, Avatar: The way of water, The Banshees of Inisherin, Elvis, The Fablemans, Tár, Top gun Maverick, Triangle of sadness, Women talkingvà Cuộc chiến đa vũ trụchiến thắng. Phần lớn phim nêu trên đều được làm theo tiêu chuẩn nhắm đến Oscar, tuy nhiên họ đã bại trận trước cái tên chưa từng nghĩ sẽ thắng một giải thưởng nào chứ đừng kể đến Oscar.
Quyền lực mới
Sau lễ trao giải hôm 13/3, tôi lắng nghe nhiều người (phần lớn là da trắng) cho rằng Cuộc chiến đa vũ trụ không xứng đáng với chiến thắng này, rằng tượng vàng nên được trao cho phim Tár, The Banshees of Inisherin hay diễn viên Cate Blanchett. Nhưng tôi vẫn cho rằng thành tựu của bộ phim này vô cùng xứng đáng.
Ai cũng biết Oscar không chỉ đơn thuần dành cho tình yêu điện ảnh đích thực, nó còn mang nặng yếu tố kinh tế và chính trị. Cho nên có thể nói chiến thắng của Cuộc chiến đa vũ trụ cũng đến từ chiến lược tăng lượt theo dõi trực tiếp bằng cách trao cúp cho một bộ phim của người châu Á đã làm dậy sóng cộng đồng điện ảnh suốt năm vừa rồi, cùng câu chuyện cổ tích ngoài đời thực của Quan Kế Huy. Đây chả phải là một cơ hội hoàn hảo mà Viện Hàn lâm đang tìm kiếm để cố gắng đi theo xu hướng đổi mới của thế giới hay sao? Nếu một bộ phim của đạo diễn da trắng có nhân vật chính da trắng cố giải quyết vấn đề cũng của người da trắng thắng giải Phim hay nhất không còn gì đáng nói cả.
Thời hoàng kim của những giải thưởng danh giá như Oscar đã qua lâu lắm rồi. Nguyên nhân có lẽ là do phần đông khán giả đã chán ngấy những sự kiện trịnh trọng do những người có khối tài sản khổng lồ tổ chức, khán giả cũng giàu có và quyền lực không kém. Những người này ngồi bàn luận xem họ sẽ trao Oscar cho ai. Thứ danh hiệu này có quyền lực thay đổi hoàn toàn sự nghiệp của nhà làm phim hoặc diễn viên. Vậy nên tôi mừng vì những người đầy quyền lực trong nền công nghiệp điện ảnh này đã không còn cách nào ngoài việc trao tượng cho những tên tuổi nhỏ bé đang cần một cú hích cho sự nghiệp thay vì những tượng đài quá lẫy lừng.
Chiến thắng củaCuộc chiến đa vũ trụgiúp nâng cao nhận thức về sự thiếu đa dạng về sắc tộc tại Hollywood, góp phần tạo ra nhiều cơ hội cho các nhà làm phim châu Á để họ có thể tự do khám phá chiều sâu trong tâm tư của người châu Á mà không sợ vướng vào bất cứ khuôn mẫu độc hại nào.
Không những vậy, những người đam mê điện ảnh cũng nhận thức được rằng, ý kiến đánh giá phim chỉ mang tính chủ quan. Họ có thể không thích những bộ phim đoạt giải Oscar và ngược lại. Vì thế dần dần những người này không quan tâm bộ phim nào đoạt giải gì nữa. Nếu như năm nay không có Cuộc chiến đa vũ trụ thì chắc chắn một lượng đông người xem, trong đó có tôi sẽ không theo dõi buổi lễ trao giải. Một bộ phim sẽ không trở nên hay hơn khi được đính kèm danh hiệu Oscar, cũng không tệ đi nếu bị trượt giải thưởng này.
