Tháng 9, tháng 10 hằng năm, nếu có dịp đến Huyện Đơn Dương,Tỉnh Lâm Đồng, du khách sẽ nhìn thấy một bức tranh phối màu độc đáo giữa màu xanh non của lúa với màu xanh thẫm của cây năng. Vào thời điểm thu hoạch củ này, ai đến đất này cũng mua về một ít củ năng làm quà cho gia đình, bè bạn, một thứ quà không những ngon miệng mà còn là vị thuốc quý.
Củ năng là tên gọi vùng Nam Bộ của củ mã đề, Bắc Bộ lại gọi là củ mã thầy. Củ có tên gọi là mã đề (nghĩa là chân ngựa) vì khi còn nguyên vỏ trông rất giống hình móng chân ngựa.
Củ năng sống có mùi vị gần giống như ngô, chứa nhiều potassium (kalium), riboflavin, magnésium, đồng, sắt, phosphor và các vitamin nhóm B và C. Bởi thế, củ năng được xem là một loại thực phẩm bổ dưỡng.
Xào cùng tôm, ngó sen
Củ năng và ngó sen đều có tính mát và có thể kết hợp để xào chung với thịt bò, thịt lợn hoặc tôm.
Củ năng sống gọt vỏ sau khi ngâm qua nước đem thái lát. Ngó sen cũng cần được làm sạch, bẻ khúc và ngâm trong nước lã có pha nước cốt chanh để tránh bị thâm đen. Tôm nõn lột vỏ ướp với hạt tiêu, chút đường, gia vị và cọng hành hoa băm nhuyễn.
Khi các thứ nguyên liệu đã sẵn sàng, tôm ướp đã dậy mùi thì đem xào trong mỡ có phi chút hành tỏi. Lửa to, tôm đảo nhanh tay sẽ săn ngay lại, nức mùi. Đem trút tôm ra đĩa, thêm chút dầu mỡ và cho củ năng vào đảo trước, áng chừng củ vừa chín tới thì cho ngó sen và tôm vào đảo trong ngọn lửa thực to.
Khéo léo làm sao để món xào không ra nước, tôm không bị tanh, củ năng và ngó sen vừa giòn vừa trắng là sự thành công lớn của người làm bếp. Trước khi nhắc chảo xuống, đừng quên bổ sung chút cọng hành xắt khúc, chút hạt tiêu thơm thơm và làm duyên cho đĩa xào nóng hổi bông hoa ớt.
Ăn củ năng hỗ trợ trị liệu đối với các bệnh tim mạch, tiểu đường, cholesterol xấu, giảm nguy cơ sỏi thận, ung thư ruột kết ở phụ nữ và phục hồi nhanh sức khỏe đường ruột bởi chất xơ và tinh bột củ năng thuộc loại tiêu hóa chậm.
Chữa nứt nhũ hoa
Chữa chứng tiểu ra máu: Củ năng 150g, rau câu, râu ngô mỗi thứ 30g, sắc uống.
Chữa chứng mụn nước: Củ năng sáu củ, rửa sạch giã nát, lòng trắng trứng một quả, trộn đều bôi lên.
Chữa chứng đầu vú nứt nẻ: Củ năng sáu củ giã nát ép lấy nước, thêm một ít băng phiến bôi lên.
Chữa ho gà: Mật ong 50g, màng mề gà 10g sao vàng tán bột, tỏi 10 tép ép lấy nước. Củ năng 500g ép lấy nước. Cho vào một lượng nước vừa phải đun sôi. Ngày uống hai lần, mỗi lần ba thìa con.
