Khu mộ hoàng gia mang tên Arzhan 2 được các nhà khoa học tìm thấy lần đầu tiên vào năm 2001 ở Thung lũng các vị vua thuộc Cộng hòa Tuva, vùng đất bí ẩn nhất của nước Nga. Lăng mộ Arzhan 2 có niên đại 2.600 năm tuổi.
Theo The Siberian Times, gò đất rộng 80 m này là nơi chôn cất một vị vua chiến binh thống trị vùng lãnh thổ rộng lớn với nhiều đồi núi. Số tài sản đồ sộ mà ông sở hữu cho thấy mối quan hệ gần gũi với những nền văn minh khác.
Vị vua được chôn trong nghĩa địa cổ đại cùng với 14 con ngựa, biểu tượng cho sự giàu có của người Scythia, mỗi con ngựa thuộc một đàn khác nhau.
Nằm bên cạnh vị vua là di cốt của một người phụ nữ bí ẩn được cho là hoàng hậu hoặc thê thiếp được yêu mến của vua, cùng đoàn tùy tùng ít nhất 33 người, gồm 15 nam, 12 nữ, 5 đứa trẻ và một bộ xương chưa rõ giới tính.
Điều hấp dẫn nhất khi khai quật khu mộ cách mặt đất 2 - 3 mét của cặp đôi hoàng gia này là kho báu chất đầy vàng. Các nhà khảo cổ tìm thấy tổng cộng 9.300 vật trang trí bằng vàng, chưa kể vô số hạt vàng nhỏ. Khối lượng của các đồ tạo tác tương đương hơn 20 kg vàng, bao gồm bông tai, mặt dây chuyền và hạt trang sức gắn trên thân thể của cặp đôi.
Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn phát hiện nhiều tác phẩm nghệ thuật như tượng động vật, vòng cổ, ghim cài khắc hình động vật tinh xảo trên bề mặt vàng.
Qua phân tích các đồng vị Stronti trong xương, tất cả những người bị chôn vùi là người dân địa phương, ngoại trừ người phụ nữ được cho là hoàng hậu hoặc thê thiếp, giáo sư Konstantin Chugunov tại Viện bảo tàng Hermitage, St Petersburg, cho biết.
Theo kết quả phân tích, vị vua qua đời trong độ tuổi 40 - 50 do ung thư tuyến tiền liệt, trường hợp mắc bệnh này đầu tiên trong lịch sử nhân loại, Michael Schultz, nhà cổ sinh vật bệnh học tại Đại học Gottingen, Đức, cho biết. Trong khi đó, người phụ nữ chôn cùng ông chỉ khoảng 30 tuổi. Nguyên nhân cái chết của người phụ nữ chưa được làm rõ, dù có giả thuyết cô bị đầu độc, bóp cổ, hoặc tự quyên sinh theo chồng.
Các nhà khảo cổ cũng phát hiện cách bài trí trong mộ này trùng hợp với miêu tả của sử gia Hy Lạp Herodotus (484 - 425 trước Công nguyên) về nghi thức mai táng các vị vua Scythia. Theo ghi chép của Herodotus, những người sống phải đi theo người đã khuất. Đàn ông, phụ nữ và trẻ em trong mộ nhiều khả năng bị tàn sát để phụng sự chủ nhân của họ ở thế giới bên kia.
Herodotus mô tả cơ thể của nhà vua được đặt trong phần mộ trên một tấm nệm. Giáo được cắm chặt xuống nền đất ở hai bên hài cốt và dầm phía trên tạo thành mái che. Cạnh thi thể của nhà vua là xác một trong những thê thiếp bị hạ sát bằng độc dược trước đó. Ngoài ra, trong mộ còn có xác của đầu bếp, người đưa tin, đầy tớ, người đánh xe, những con ngựa của vua chôn cùng một số cốc chén bằng vàng.