Một tai họa kinh hoàng như thế vừa xảy ra tại công viên Tao Đàn rợp bóng bậc nhất quận trung tâm TP.HCM. Sáng ngày 9/8, nhánh cây gỗ dầu cỡ lớn từ độ cao 25 mét bất ngờ gãy rơi xuống nhóm phụ nữ đang tập dưỡng sinh bên dưới, đè chết tại chỗ 2 người, và khiến 3 người khác bị thương nặng. Dù trời lúc đó không chút mưa gió nào.
Tất nhiên một chiến dịch tổng kiểm tra cây xanh lại bắt đầu. Bằng flycam, bằng xe nâng cao 40 mét, bằng thiết bị hiện đại chuyên phát hiện khuyết tật cây xanh. Và bằng cả cách dùng dây cáp buộc giữ những cành nhánh lớn…
Đất trồng cây xanh công cộng tại TP.HCM hiện thấp nhất trong các đô thị cả nước, chỉ khoảng 0,55m2/người. Các đô thị còn lại tỉ lệ này cao gấp 4-6 lần, nhưng vẫn thua rất xa so với Tiêu chuẩn Việt Nam là 15m2/người. Đồng thời, tỉ lệ cây xanh đô thị của nước ta hiện cũng chỉ bằng 1/5 đến 1/10 của thế giới. Suy ra, nguy cơ bị cây xanh đổ vào đầu tại các nước sẽ gấp 5 đến 10 lần chăng?
Đầu năm 2022, cơn bão Eunice đã đốn gục cây táo huyền thoại của Newton trong khuôn viên Đại học Cambridge ở nước Anh. Nơi hàng vạn du khách mỗi năm tìm đến ngồi dưới gốc chờ được quả của nó…rụng vào đầu, để mơ tưởng về một phát minh vĩ đại! Thực ra gốc táo 63 năm tuổi này chỉ là bản sao của cây táo Newton gần 400 năm trước, đã được bảo tồn giống đến ngày nay. Thậm chí hạt giống của táo Newton đã được đưa lên vũ trụ. Nên cho dù bị đốn ngã, cây táo huyền thoại vẫn tiếp tục tái sinh.
Và thực ra, việc nhà bác học bị táo rụng vào đầu cũng chỉ là giai thoại được nhà văn, triết gia cùng thời người Pháp Voltaire vốn nổi tiếng hài hước ngẫu hứng… “dựng” lên! Nhưng việc bị những nhánh cây, thậm chí cả gốc cây đổ ập xuống đầu trên đường, như đã và đang xảy ra nhiều nơi, thì vẫn luôn là thực tế đau lòng.
Phải chăng nhìn cây xanh, nhiều người không thấy bóng mát và môi trường sinh thái, mà chỉ thấy tiền? Như hàng trăm dự án trồng và chăm sóc cây xanh trên cả nước đang được Bộ Công an điều tra. Như vụ án nâng khống giá trồng cây xanh ở Hà Nội mấy năm trước khiến một cựu chủ tịch thành phố và nhiều đồng phạm lãnh án. Khi nhiều địa phương chỉ thích mở mang các dự án bất động sản hơn là quan tâm trồng và chăm sóc cây xanh. Khi chính sách phát triển và duy trì cây xanh đô thị đang gặp khó, bởi ngân sách không kham nổi, còn vốn ngoài ngân sách, vốn xã hội hóa thì chẳng mấy địa phương mặn mà thúc đẩy.
Lại nói về Voltaire. Gần cuối đời, sau bao thăng trầm đời người, sau động đất và sóng thần, chiến tranh và bạo lực từng chứng kiến, trong tiểu thuyết Candide (tựa dịch tiếng Việt là Chàng ngây thơ), ông đã đi đến kết luận nổi tiếng “Chúng ta hãy vun trồng khu vườn của mình” (Il faut cultiver notre jardin). Tư tưởng chánh niệm về một thế giới đẹp đẽ, khoan dung dưới những bóng cây xanh vĩnh cửu trên mặt đất.
Một hình ảnh thật đẹp. Nhưng liệu triết gia có tự hỏi, rằng không khắc phục được khuyết tật con người và bộ máy, làm sao chạy chữa khuyết tật của khu vườn và những cây xanh?
