Không phá hủy di sản để phát triển

DI SẢN GIÀU CÓ

Hơn một lần Bộ trưởng VHTTDL Nguyễn Ngọc Thiện nhắc tới quy mô lớn chưa từng có này của hội nghị về di sản văn hoá. Hội nghị có sự hiện diện của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng, Phó Thủ tướng Vũ Ðức Ðam cùng đại diện nhiều bộ, ban ngành và một số tỉnh thành.

Thủ tướng nhấn mạnh việc đặt di sản trong tổng thể để đảm bảo gắn kết với cộng đồng. Ảnh: NGUYÊN KHÁNH.

Ông Michael Croft, Trưởng Ðại diện Văn phòng UNESCO Hà Nội đánh giá Việt Nam là một trong những quốc gia mạnh về di sản. Thứ trưởng Bộ VHTTDL Ðặng Thị Bích Liên nêu con số thống kê ấn tượng: Tám di sản văn hoá và thiên nhiên thế giới, 11 di sản văn hoá phi vật thể đại diện nhân loại, một di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp và bảy di sản tư liệu thế giới, 249 di sản văn hoá phi vật thể quốc gia cùng với hệ thống di tích được xếp hạng ở nhiều cấp. Chính phủ cũng quan tâm tới phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú để khích lệ lớp người gìn giữ và trao truyền di sản. Nghệ nhân đờn ca tài tử đến từ Bạc Liêu sau khi trình diễn, nhận cái bắt tay của Thủ tướng nói “có nằm mơ cũng không nghĩ tới việc được phong tặng danh hiệu”.

Nỗ lực của Chính phủ, cộng đồng và các tổ chức trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản được đền đáp, bởi di sản không ngủ yên mà trở thành động lực của phát triển. Năm 2017, khách du lịch trong nước và quốc tế tới tham quan các khu di tích, di sản thế giới tăng mạnh: Tám Di sản văn hoá và thiên nhiên thế giới đón hơn 16 triệu lượt khách, trong đó bảy triệu khách quốc tế, doanh thu từ vé tham quan và phí dịch vụ trực tiếp hơn 2.500 tỷ đồng.

GS.TSKH Lưu Trần Tiêu, Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hoá quốc gia nhắc tới sắc lệnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bảo tồn cổ tích năm 1945 “chỉ hai tháng sau Tuyên ngôn độc lập, chứng tỏ tầm nhìn minh triết của Người”. Nhìn lại quá trình bảo vệ và phát huy giá trị di sản, lãnh đạo Bộ VHTTDL cho rằng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về di sản văn hoá ngày càng hoàn thiện, chặt chẽ hơn. Việt Nam cũng là một trong các nước tích cực xây dựng chính sách UNESCO về Di sản thế giới và phát triển bền vững-phê chuẩn bốn trong sáu Công ước UNESCO trong lĩnh vực văn hoá.

KHÔNG ÐÁNH ÐỔI DI SẢN

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc kết luận hội nghị nêu rõ: Di sản là báu vật thiên nhiên ban tặng cho đất nước chúng ta, là kết tinh lao động sáng tạo cha ông truyền từ đời này qua đời khác. Thủ tướng nhắc lại câu chuyện một tỷ phú Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất tâm sự: Ả rập có thể tạo ra bãi biển nhân tạo, quả núi mới, người máy nhưng lại ghen tị với Việt Nam vì sở hữu nhiều di sản thiên nhiên và văn hoá. “Chúng ta tuyệt đối không phá huỷ, làm hỏng hay hy sinh di sản vì bất kỳ lí do gì để phục vụ phát triển. Ðể mất di sản dù là một phần chính là bắn súng vào quá khứ, đánh mất bản sắc dân tộc”, Thủ tướng nói.

Thủ tướng nhắc lại ấn tượng về lượng khách quốc tế tới Việt Nam tăng trưởng mạnh, ghi nhận một số kết quả đạt về bảo vệ và phát huy giá trị di sản ở vịnh Hạ Long, di tích Cố đô Huế, quần thể danh thắng Tràng An, phố cổ Hội An. Và chỉ ra những hạn chế, bất cập trong công tác di sản thể hiện ở chỗ khung pháp lý có nhưng thực thi chưa nghiêm, sự phối hợp giữa các cấp ngành chưa tốt. Việc tu bổ tôn tạo di tích theo Thủ tướng nhiều nơi thực hiện theo hướng hào nhoáng, hiện đại hoá làm mất đi tính độc đáo vốn có. Làm bảo tồn và phát huy di sản nhưng chưa thực sự đảm bảo quyền lợi của cộng đồng sở hữu di sản-trường hợp ruộng bậc thang Mù Cang Chải là danh thắng quốc gia nhưng người dân vẫn nghèo. Việt Nam phải đối mặt nhiều thách thức như hội nhập kinh tế, sức ép toàn cầu hoá lên văn hoá truyền thống, khai thác di sản tận thu chưa chăm lo đầu tư lại cho di sản, tác động khắc nghiệt của biến đổi khí hậu lên di sản văn hóa thiên nhiên.

Di sản về bản chất thuộc về quá khứ, dễ bị ngủ yên vì vậy Thủ tướng nhấn mạnh những người làm văn hoá luôn phải “sáng tạo, năng động” trong nguyên tắc để di sản phát huy giá trị trong cuộc sống thế hệ hiện tại, giáo dục về di sản để tạo nguồn cảm hứng nuôi dưỡng lòng tự hào, tự tôn dân tộc. Thủ tướng phân tích và gợi ý một số nguyên tắc phương hướng bảo tồn, phát huy di sản bền vững: Bảo tồn và phát huy giá trị di sản không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước, còn là sự nghiệp của quần chúng và cộng đồng. Cần thiết đẩy mạnh hội nhập và giao lưu quốc tế, nghiêm túc thực hiện các cam kết với UNESCO, Việt Nam cần đóng góp bản sắc văn hoá để làm phong phú thêm di sản và sự đa dạng văn hoá thế giới. Thủ tướng yêu cầu thời gian tới rà soát, đề xuất sửa đổi và hoàn thiện hệ thống văn bản, chính sách về di sản, tăng cường giám sát các di sản thế giới, phân cấp quản lý rõ ràng hơn nữa về quyền hạn và trách nhiệm, chú trọng đào tạo chất lượng nguồn nhân lực; xử lý hài hoà mối quan hệ giữa phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy giá trị di tích, di sản và bảo vệ môi trường.